Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną. Jego zadania są określone w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. ZUS spełnia również liczne funkcje powierzone mu do realizacji na mocy innych ustaw.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• ustala uprawnienia i wypłaca każdego miesiąca emerytury i renty;
• ustala uprawnienia i wypłaca zasiłki chorobowe, zasiłki macierzyńskie, zasiłki opiekuńcze, zasiłki wyrównawcze, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki pogrzebowe;
• przeprowadza badania lekarskie i wydaje orzeczenia dla potrzeb ustalenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, innych świadczeń wypłacanych przez ZUS oraz dla celów pozaubezpieczeniowych;
• kontroluje prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy;
• realizuje zadania z zakresu prewencji rentowej, w tym rehabilitacji leczniczej, oraz prewencji wypadkowej;
• ustala obowiązek ubezpieczeń społecznych, wymierza i pobiera składki na te ubezpieczenia;
• z części składki na ubezpieczenie emerytalne pobiera składkę na II kapitałowy filar ubezpieczenia emerytalnego i przekazuje ją do otwartych funduszy emerytalnych (OFE);
• pobiera i rozlicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje ją NFZ;
• pobiera składkę na Fundusz Pracy;
• pobiera składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
• pobiera i rozlicza składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych;
• prowadzi rozliczenia na kontach płatników składek i ewidencjonuje składki na indywidualnych kontach ubezpieczonych;
• kontroluje płatników składek w zakresie wywiązywania się przez nich z obowiązku opłaty składek i poprawności realizacji zadań ustawowo powierzonych płatnikom (np. wypłata różnego rodzaju zasiłków) oraz prowadzi przymusowe dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne;
• prowadzi indywidualne konta ubezpieczonych oraz Centralny Rejestr Ubezpieczonych;
• prowadzi Centralny Rejestr Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych;
• prowadzi system ewidencji płatników składek oraz Centralny Rejestr Płatników Składek;
• zarządza Funduszem Rezerwy Demograficznej, imieniu emerytów i rencistów odprowadza do urzędów skarbowych należny podatek dochodowy od osób fizycznych oraz odprowadza do NFZ należną od emerytów i rencistów składkę na ubezpieczenie zdrowotne;
• przyznaje oraz wypłaca renty socjalne;
• przyznaje oraz wypłaca świadczenia przedemerytalne;
• współpracuje z organami administracji rządowej, z zagranicznymi instytucjami ubezpieczeniowymi oraz organizacjami międzynarodowymi;
• pełni funkcję instytucji właściwej i instytucji łącznikowej przy realizacji międzynarodowych umów i porozumień w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz zajmuje się obsługą świadczeń realizowanych na podstawie tych umów i porozumień;
• pełni funkcję instytucji właściwej i instytucji łącznikowej w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w obszarze realizowanym przez ZUS.

Zakres zadań realizowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych czyni zeń jedną z największych instytucji publicznych w Polsce. Realizacja zadań ZUS jest zapewniona przez Centralę i terenowe jednostki organizacyjne (43 oddziały, 214 inspektoratów i 68 biur terenowych).

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez ZPP