Ustalenie wysokości opłaty ponoszonej przez osoby wymienione w art. 61 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej może następować w różnych datach, ale w każdym przypadku na osobie zobowiązanej będzie ciążyć obowiązek ponoszenia opłat za cały okres pobytu osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej, chyba że co innego wynika z zawartej umowy lub wydanej decyzji. 

W rezultacie, jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 września 2022 r. sygn. Akt I OSK 2066/20, wydanie decyzji w celu ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może obejmować okres przed wydaniem decyzji, a więc oddziaływać wstecz. Od momentu przyjęcia do domu pomocy rozpoczyna się bowiem pobyt w nim, który zgodnie z art. 60 ust. 1 ustawy jest odpłatny. 

Kluczowa pozostaje natomiast w rozpoznawanej sprawie kwestia rozważenia przesłanek zwolnienia z opłat, o których mowa w art. 64 i art. 64a ustawy o pomocy społecznej. 

Stosownie do brzmienia art. 64 osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności w sytuacjach wskazanych w tym przepisie. Z kolei zgodnie z treścią art. 64a, osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 17 kwietnia 2024 r., sygn. II SA/Gl 43/24

Źródło: CBOSA