Czy osobom wskazanym w postanowieniu sądu o udzieleniu zabezpieczenia, na czas trwania postępowania opiekuńczego w sprawie ustanowienia rodziny zastępczej, w którym powierzono tymczasowo pieczę wskazanym w postępowaniu osobom przysługują świadczenia pieniężne zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej?
Stan faktyczny: Pytający przekazał zanonimizowane postanowienie sądu wydane w toku postępowania o umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, z którego wynikało, że na podstawie art. 755 §1 pkt 4 k.p.c. sąd postanowił udzielić zabezpieczenia, na czas trwania postępowania opiekuńczego w sprawie i powierzyć tymczasowo pieczę wskazanym w postępowaniu osobom, rozszerzając im uprawnienia do podejmowania decyzji związanych ze stanem zdrowia i nauką małoletnich. Z postanowienia wynikało, że małoletni są siostrzeńcami jednej z osób, której powierzono pieczę. Powiat pismem zwrócił się do sądu o wyjaśnienie orzeczenia. W odpowiedzi otrzymał podpisane przez kierownika sekretariatu wydziału pismo informujące, że osoby wskazane w postanowieniu na chwilę obecną nie spełniają wymogu by być rodziną zastępczą niezawodową (brak kursu), ale de facto tymczasowo zajmują się dziećmi jak rodzina zastępcza.
Odpowiedź: Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2022 r. poz. 447) świadczenia i dodatki, o których mowa w art. 80 ust. 1 i art. 81, przyznaje się od dnia faktycznego umieszczenia dziecka odpowiednio w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka do dnia faktycznego opuszczenia przez dziecko rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.
Odnosząc się treści postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, nie ulega wątpliwości, że zostało one wydane w toku postępowania o umieszczenie małoletniego w pieczy zastępczej. Nie ma przy tym znaczenia, że sąd w samej treści postanowienia użył pojęcia „piecza” bez użycia przymiotnika „zastępcza”, z samej wynika, że celem sądu było zabezpieczenie małoletnich do czasu wydania właściwego postanowienia. Zgodnie z art. 109 §2 pkt 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd opiekuńczy, jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, może w szczególności powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dalej z §4 wynika, że w przypadku zastosowania tego środka sąd opiekuńczy zawiadamia o wydaniu orzeczenia właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, która udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy. Dodatkowo z art. 90 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wynika, że w przypadku osób lub małżonków, niespełniających warunków dotyczących rodzin zastępczych w zakresie niezbędnych szkoleń, którym sąd powierzył tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie art. 109 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359), przepisy art. 80-82, 86 i 87 stosuje się odpowiednio.
Sąd we wskazanym postanowieniu jako podstawę prawną wskazał co prawda tylko przepis proceduralny, a nie przepis prawa materialnego z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jednak jak wskazano wyżej z samej treści postanowienia wynika, że celem sądu było objęcie dziecka pieczą na czas trwania postępowania opiekuńczego.
Mając powyższe na uwadze, w mojej ocenie nie ulega wątpliwości, że wskazane w postanowieniu osoby faktycznie pełnią funkcję rodziny zastępczej niezawodowej.
Warto dodać, że w orzecznictwie sądów administracyjnych jednolicie przyjmuje się, że wydanie postanowienia w trybie postępowania zabezpieczającego, pokrywa się z zakresem pieczy sprawowanej przez rodzinę zastępczą (tak przykładowo WSA w Gliwicach z 6 lipca 2020 r. sygn. II SA/Gl 132/20, wyrok WSA w Łodzi z 17 kwietnia 2018 r. sygn. II SA/Łd 981/17, wyrok WSA w Gdańsku z 16 listopada 2017 r. sygn. III SA/Gd 596/17, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych).
Pobocznie należy zwrócić uwagę, że pismo przekazane przez sekretariat wydziału sądu, chociaż potwierdza w/w stanowisko, formalnie nie stanowi dokumentu pochodzącego od sądu, który wydał postanowienie. Zgodnie z art. 353 Kodeksu postępowania cywilnego, sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Zgodnie z art. 361 Kodeksu postepowania cywilnego do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej. Zatem w przyszłości, jeżeli zajdzie konieczność rozwiania wątpliwości co do treści orzeczenia, warto zwrócić się wprost do sądu, który wydał postanowienia o wykładnie wydanego postanowienia w trybie art. 353 Kodeksu postępowania cywilnego, w tym w szczególności wskazanie przepisu prawa materialnego stanowiącego podstawę do wydania postanowienia.
