Co zrobić, aby dzieci pozbawione możliwości wychowania w rodzinie biologicznej miały lepszy start w dorosłym życiu, po ukończeniu pełnoletności? O tym mówią najnowsze zalecenia zespołu do spraw usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej, młodzieżowych ośrodków wychowawczych, schronisk dla nieletnich, zakładów poprawczych, który kilka miesięcy temu powołał Rzecznik Praw Dziecka.

W ocenie Rzecznika Praw Dziecka w najtrudniejszej sytuacji znajdują się młodzi ludzie opuszczający różnego rodzaju instytucjonalne formy opieki i wychowania. Stąd pomysł, aby Zespół złożony z przedstawicieli: Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Sprawiedliwości, świata nauki, praktyków oraz ekspertów Biura Rzecznika Praw Dziecka, określił obszary wymagające podjęcia działań naprawczych.

Konieczna jest korekta obowiązujących przepisów, szczególnie tych zawartych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ustalenie standardów wykonywania zadań w tym zakresie przez powiaty, a także ustalenie standardów pracy placówek w ww. zakresie, jako podmiotów realizujących bezpośrednio z dziećmi zadania procesu usamodzielniania wychowanków.

Wytyczne Rzecznika, choć adresowane przede wszystkim do instytucji wspierających dzieci, mogą także znaleźć zastosowanie przy ustalaniu zasad usamodzielniania dzieci wychowujących się w rodzinnej pieczy zastępczej.

Podstawową misją i główną rolą placówek powinno być przygotowanie dzieci do samodzielnego, kreatywnego i odpowiedzialnego życia w środowisku pozainstytucjonalnym (rodzinnym, zawodowym, społecznym). Temu celowi powinna być podporządkowana infrastruktura placówki, jej system organizacyjny oraz stosowane metody pracy. Tymczasem analiza prowadzonych przez Rzecznika Praw Dziecka spraw wskazuje, że nie wszystkie placówki właściwie rozumieją dobro umieszczonych tam dzieci. Błędnie rozumiana istota pracy wychowawczej polega na adaptowaniu ich i przystosowywaniu do życia w placówce, gdzie za „wychowawczy” sukces uznaje się poprawne i zgodne z regulaminem funkcjonowanie małoletnich na terenie tej instytucji. Ten podstawowy błąd rozumowania skutkuje następstwami uniemożliwiającymi poprawną realizację zadań, do których te miejsca zostały powołane.

W kwestii dokonania zmian obowiązujących przepisów, Rzecznik Praw Dziecka wystąpił do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W pozostałych dwóch obszarach Rzecznik dostrzega potrzebę podjęcia współpracy ze starostami, jako organami kompetentnymi do wprowadzenia zmian w tym zakresie, dlatego skierował do nich osobne pismo.

Zalecenia Rzecznika dla powiatów to:

- Stworzenie lokalnego systemu wsparcia dla usamodzielnianych wychowanków (np. tworzenie powiatowych biur usamodzielniania, koordynujących pomoc dla usamodzielniających się wychowanków);

- Organizowanie szkoleń o roli opiekuna w procesie usamodzielniania (w tym jego obowiązków i odpowiedzialności);

- Systematyczne podnoszenie kompetencji opiekunów usamodzielnienia (w tym superwizja).

- Profesjonalizacja usługi – profesjonalni opiekunowie usamodzielnienia w powiatowym „Systemie usamodzielnień”. Weryfikacja kandydatów na opiekunów przez koordynatora programu usamodzielnienia i zespół ds. okresowej sytuacji dziecka (jeśli dotyczy to wychowanka placówki opiekuńczo-wychowawczej);

- Określenie dla opiekuna usamodzielnienia maksymalnej liczby podopiecznych (3 osoby);

- Objęcie placówek ofertą działań ze strony innych instytucji lokalnych, np. Powiatowego Urzędu Pracy (informującego placówkę o ofertach pracy, stażach, szkoleniach, pracach sezonowych, z których mógłby skorzystać usamodzielniający się wychowanek), Wydziału Spraw Lokalowych (współdziałającego ze spółdzielniami mieszkaniowymi w poszukiwaniu mieszkań dla usamodzielniających się wychowanków);

- Stworzenie systemu mentoringu (wolontariatu dorosłych) dla usamodzielniającej się młodzieży.

Z wystąpieniem do starostów można zapoznać się tutaj:

http://brpd.gov.pl/sites/default/files/wyst_2016_11_28_starostowie.pdf

Zalecenia RPD dla placówek:

• Badanie potrzeb dziecka (w tym wysłuchanie jego opinii w tym zakresie);
• Prowadzenie rejestru potencjałów wychowanka, które należy rozwijać, diagnozować i uwzględniać w procesie usamodzielniania:
  • umiejętności psychologiczne,
  • sprawność i predyspozycje fizyczne (w tym potrzeba kształtowania u siebie prozdrowotnego stylu życia),
  • predyspozycje intelektualne,
  • umiejętności społeczne,
  • umiejętności w sferze kultury,
  • umiejętności w sferze zadaniowo-zawodowej,
  • umiejętności samoobsługowe;

- Obligatoryjne opracowywanie Programu usamodzielnienia przy udziale podopiecznego, opiekuna usamodzielnienia i wychowawcy w celu dokładnego ukierunkowania go na potrzeby i potencjał wychowanka. Program powinien uwzględniać plan podejmowanych działań, w tym wskazanie dziecku, jakiej pomocy i skąd może jej oczekiwać (od jakich osób, instytucji);

- Szkolenia z zakresu wspierania młodzieży w procesie usamodzielniania się, umożliwienie rozwoju osobistego, superwizji. Wsparcie metodyczne i psychologiczne dla wychowawców usamodzielniających się dzieci;

• Obligatoryjne przekazanie Programu usamodzielnienia nowemu opiekunowi usamodzielnienia w przypadku jego zmiany;
• Zobligowanie opiekuna usamodzielnienia do złożenia wniosku o przydział mieszkania - jeśli zachodzi taka potrzeba - zanim dziecko ukończy 18 lat. Obligatoryjne wskazanie w obowiązującym prawie terminu otrzymania mieszkania;
• Obligatoryjne przeprowadzenie warsztatów dla młodzieży z zakresu ich praw oraz  kształtowania kompetencji społecznych i zawodowych;
• Uwzględnienie w organizacji czasu pracy wychowawcy zadań związanych z usamodzielnianiem wychowanków;
• Zintensyfikowanie pracy z podopiecznym najpóźniej na rok przed opuszczeniem przez niego placówki;
• Wprowadzenie zmian organizacyjnych w lokalnych procedurach usamodzielniania wychowanków, umożliwiających udzielenie właściwego wsparcia usamodzielniającym się młodocianym matkom.

Źródło: brpd.gov.pl