Odpowiedź na pytanie czytelnika
Czy powiat może prowadzić działalność gospodarczą jako spółka ze 100% udziałem, której działalność byłaby związana z prowadzeniem stacji kontroli pojazdów, którą obecnie prowadzą warsztaty szkolne?

 Odpowiedź
Jednostki samorządu terytorialnego, szczególnie powiaty, mają ograniczone możliwości tworzenia i przystępowania do spółek kapitałowych.

W przypadku powiatów o ograniczeniu przesądza brzmienie art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym, zgodnie z którym powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.  Należy mieć również na względzie art. 1 ustawy ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej, zgodnie z którym ustawa określa zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Poza sferą użyteczności publicznej gmina, w tym miasta na prawach powiatu może prowadzić działalność jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

1. istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym;
2. występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.  

Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową. 

W mojej ocenie powiaty nie mają możliwości prowadzenia stacji kontroli pojazdów w formie spółki prawa handlowego. Zakres zadań użyteczności publicznej wymienia art. 4 ustawy o samorządzie powiatowym. Ustawy szczególne mogą uzupełniać ten katalog zadań powiatu. O nałożeniu na powiat danego zadania rozstrzyga przepis prawa materialnego, a nie ustrojowego. Rada powiatu może również w drodze uchwały rozszerzyć zakres zadań, wyrażając zgodę na zawarcie porozumienia dotyczącego wykonywania zadań innych organów administracji. Brak jest przepisu prawa materialnego mogącego stanowić podstawę do prowadzenia przez powiat działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia stacji kontroli pojazdów. Przepisy prawa oświatowego  nakładają na organy prowadzące szkoły obowiązek zapewnienia praktycznej nauki zawodu.

Ustawodawca w art. 70 ustawy o systemie oświaty określił zamknięty katalog form, w których praktyczna nauka zawodu może być organizowana, są to: placówki kształcenia ustawicznego, warsztaty szkolne, pracownie szkolne, u pracodawców, a także w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Praktyczna nauka zawodu odbywa się w podmiotach, o których mowa wyżej, na podstawie umowy zawartej pomiędzy szkołą a tym podmiotem. Przepisu nie stosuje się do praktycznej nauki zawodu organizowanej przez szkołę w jej warsztatach oraz pracowniach szkolnych dla uczniów tej szkoły. Ustawa o systemie oświaty nie wskazuje na możliwość prowadzenia prze powiaty spółek prawa handlowego w celu organizacji praktycznej nauki zawodu.