Zajęcia pasa drogowego w razie konieczności usunięcia awarii urządzeń niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego, a znajdujących się w pasie drogowym może napawać wątpliwościami.

Na podstawie art. 40 ust. 14 i 14a ustawy o drogach publicznych (Dz.U.2007.19.115 j.t. z póżń. zmianami) po zlokalizowaniu awarii prowadzący roboty niezwłocznie zawiadamia o tym zarządcę drogi i w porozumieniu z nim określa termin i powierzchnię zajętego pasa drogowego, ponadto zarządca drogi określa, w drodze decyzji administracyjnej, warunki zajęcia pasa drogowego, o którym mowa w ust. 14, oraz warunki jego przywrócenia do stanu poprzedniego, a także ustala wysokość opłaty, o której mowa w ust. 4.

Wydaje się, że przepisy jasno precyzują zasady postępowania w przypadku wystąpienia awarii. Niemniej gestorzy sieci szczególnie w okresie zimowym, chcą aby zarządca drogi dopuścił możliwość odtworzenia pasa drogowego w nawierzchni tymczasowej np. kostka betonowa zamiast asfaltobetonu, do czasu wystąpienia odpowiednich warunków atmosferycznych pozwalających na przeprowadzenia tego typu prac.

W związku z powyższym pojawia się pytanie czy zarządca drogi może wydać decyzję, w której zamiast warunków przywrócenia pasa drogowego do stanu poprzedniego wprowadzi pojęcie „renowacja tymczasowa", a co z tego wynika nie będzie pobierał opłat od właścicieli sieci od czasu wykonania nawierzchni tymczasowej do czasu ponownego wejścia w pas drogowy celem wykonania przywrócenia pasa drogowego do stanu poprzedniego?

Odpowiedź:

Usuwanie awarii urządzeń umieszczonych w pasie drogowym – niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego – jest związane z zajęciem pasa drogowego. Zasady postępowania zarządcy drogi w takim przypadku należy rozpatrywać w świetle regulacji ustawy z dnia 21 marca 1985 r. „o drogach publicznych" oraz przepisów wydanych w oparciu o tę ustawę. I tak zgodnie z ustawą:

Art. 40.

1. Zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg wymaga zezwolenia zarządcy drogi, w drodze decyzji administracyjnej.

2. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, dotyczy:

1) prowadzenia robót w pasie drogowym; (...)

4. Opłatę za zajęcie pasa drogowego w celu, o którym mowa w ust. 2 pkt 1 i 4, ustala się jako iloczyn liczby metrów kwadratowych zajętej powierzchni pasa drogowego, stawki opłaty za zajęcie 1 m2 pasa drogowego i liczby dni zajmowania pasa drogowego, przy czym zajęcie pasa drogowego przez okres krótszy niż 24 godziny jest traktowane jak zajęcie pasa drogowego przez 1 dzień.(...)

14. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w razie konieczności usunięcia awarii urządzeń niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego, a znajdujących się w pasie drogowym. Po zlokalizowaniu awarii prowadzący roboty niezwłocznie zawiadamia o tym zarządcę drogi i w porozumieniu z nim określa termin i powierzchnię zajętego pasa drogowego.

14a. Zarządca drogi określa, w drodze decyzji administracyjnej, warunki zajęcia pasa drogowego, o którym mowa w ust. 14, oraz warunki jego przywrócenia do stanu poprzedniego, a także ustala wysokość opłaty, o której mowa w ust. 4.

Z przepisów tych wynika konieczność przeprowadzenia postępowania i wydania decyzji administracyjnej na zajęcie pasa drogowego w celu prowadzenia robót związanych z usuwaniem awarii i przywróceniem pasa drogowego do poprzedniego stanu użyteczności. Przepis ten upoważnia zarządcę drogi do samodzielnego ustalenia w drodze decyzji administracyjnej m.in. warunków przywrócenia zajętego pasa drogowego do stanu poprzedniego.

Zasady postępowania zarządcy drogi w sprawach zajmowania pasa drogowego rozporządzenia szczegółowo reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 czerwca 2004 r. „w sprawie określenia warunków udzielania zezwoleń na zajęcie pasa drogowego".

§ 1.

1. Zajmujący pas drogowy przed planowanym zajęciem pasa składa wniosek do zarządcy drogi o wydanie zezwolenia na zajęcie pasa drogowego.

2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, powinien zawierać:

1) imię i nazwisko oraz adres lub nazwę i siedzibą podmiotu występującego o zajęcie pasa drogowego;

2) cel zajęcia pasa drogowego;

3) lokalizację i powierzchnię zajętego pasa drogowego, a w przypadku reklam powierzchnię reklamy;

4) planowany okres zajęcia pasa drogowego.

3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, należy załączyć:

1) szczegółowy plan sytuacyjny w skali 1:1 000 lub 1:500, z zaznaczeniem granic i podaniem wymiarów planowanej powierzchni zajęcia pasa drogowego, a w przypadku umieszczenia reklamy – z podaniem jej wymiarów;

2) zatwierdzony projekt organizacji ruchu, jeżeli zajęcie pasa drogowego wpływa na ruch drogowy lub ogranicza widoczność na drodze albo powoduje wprowadzenie zmian w istniejącej organizacji ruchu pojazdów lub pieszych.

4. Projekt organizacji ruchu związany z robotami prowadzonymi w pasie drogowym powinien określać sposób zabezpieczenia tych robot zgodnie z wymogami bezpieczeństwa ruchu drogowego.

5. W przypadku zajęcia pasa drogowego w celu prowadzenia robot do wniosku, o którym mowa w ust. 1, należy dołączyć dodatkowo:

1) ogólny plan orientacyjny w skali 1:10 000 lub 1:25 000 z zaznaczeniem zajmowanego odcinka pasa drogowego oraz informację o sposobie zabezpieczenia robot, jeżeli nie jest wymagany projekt organizacji ruchu;

2) oświadczenie o posiadaniu ważnego pozwolenia na budowę obiektu umieszczanego w pasie drogowym lub o zgłoszeniu budowy lub prowadzonych robót właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej.

6. W przypadku zajęcia pasa drogowego w celu prowadzenia robot do wniosku, o którym mowa w ust. 1, zarządca drogi może zażądać dostarczenia dodatkowych dokumentów, a w szczególności:

1) projektu budowlanego obiektu umieszczanego

2) w pasie drogowym;

3) harmonogramu robot prowadzonych w pasie drogowym, zwłaszcza w przypadkach etapowego prowadzenia robot.

§ 2. (...)

3. W warunkach przywrócenia pasa drogowego, o których mowa w ust. 2 pkt 2, określa się:

1) zakres i technologię robót przywracających stan użyteczności;

2) sposób odbioru przedmiotowego odcinka pasa drogowego;

3) zasady usuwania usterek i wad technicznych, powstałych w ciągu 24 miesięcy od daty odbioru pasa drogowego.

Należy zwrócić uwagę, że w ocenie organów kontrolnych (NIK) stosowanie przedmiotowych wymogów jest obowiązkiem zarządcy drogi i nie może być traktowane uznaniowo.

W warunkach przywrócenia pasa drogowego do poprzedniego stanu użyteczności, zarządca drogi określa zakres i technologię robót przywracających stan użyteczności.

Zarówno przytoczone przepisy ustawy o drogach publicznych, jak również powyższe rozporządzenie nie ograniczają zarządcy drogi w zakresie ustalenia technologii robót, a zatem biorąc pod uwagę obowiązki zarządcy drogi zawarte w Art. 20 ustawy, który stanowi:

Do zarządcy drogi należy w szczególności:

7) koordynacja robót w pasie drogowym;

12) przeciwdziałanie niszczeniu dróg przez ich użytkowników;

technologia odbudowy drogi powinna być dostosowana do konkretnych warunków i wykonywana zgodnie z wiedzą techniczną i sztuką budowlaną. Przepisy nie tylko nie wymagają, by prace zrealizować „jednorazowo", ale wprost zakładają możliwość etapowego prowadzenia robót (§ 1 ust.6. pkt 2) rozporządzenia). Nie można wykluczyć zastosowania technologii doraźnej odbudowy nawierzchni drogi do czasu jej docelowej odbudowy, np. wykonania nawierzchni rozbieralnej w okresie niesprzyjających warunków atmosferycznych, nie pozwalających na prowadzenie prac betoniarskich czy asfaltowania.

Zatem, jeśli zarządca drogi uzna, że odbudowa powinna być prowadzona w kilku etapach, powinien z własnej inicjatywy lub na wniosek podmiotu prowadzącego roboty drogowe zamieścić w decyzji administracyjnej, wydawanej w trybie Art. 40 ust 14a ustawy wyraźne zapisy w tym zakresie.

Należałoby także wtedy precyzyjnie określić technologię robót, materiały budowlane oraz jednoznacznie wskazać okres funkcjonowania rozwiązania „przejściowego", jak również okres zajęcia pasa drogowego w związku z wykonywaniem tych prac. Technologia doraźnej odbudowy powinna zapewnić funkcjonowanie drogi zgodnie ze stanem poprzednim i nie wpływać na płynność ani bezpieczeństwo ruchu drogowego. Ostatnim etapem zamykającym proces przywrócenia pasa drogowego do poprzedniego stanu użyteczności będzie wykonanie docelowej odbudowy konstrukcji nawierzchni na zniszczonym odcinku drogi.

Zatem w decyzji zezwalającej na zajęcie pasa drogowego w celu prowadzenia robót, zarządca drogi w warunkach przywrócenia pasa drogowego do stanu poprzedniego może ustalić (w porozumieniu z prowadzącym roboty) odbudowę drogi w miejscu awarii, w kilku etapach. W takim przypadku zarządca drogi winien określić wysokość opłaty stosownie do okresu zajęcia przypadającego na dany etap robót.

W dotychczasowej praktyce reprezentowanego zarządu dróg nie wystąpiła sytuacja zakwestionowania takiego sposobu postępowania. Brak także aktualnego orzecznictwa w tym zakresie, mogącego stanowić ukierunkowanie postępowania wszystkich zarządów dróg w podobnych sprawach. Oparcie się na wskazanych regulacjach prawnych i zapisanie w uzasadnieniu decyzji konkretnych argumentów przemawiających za etapowym realizowaniem odbudowy drogi po usunięciu awarii urządzeń infrastruktury, w konkretnych warunkach powinno być wystarczające dla trwałości decyzji.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor odpowiedzi: Maria Dembkowska