Do Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego dodano kolejne wpisy, dokumentujące wyjątkowe tradycje i zwyczaje przekazywane z pokolenia na pokolenie. W gronie nowych pozycji znalazły się bielski ręcznik obrzędowy, pająki ze słomy, papieru i bibuły z Lubelszczyzny, tradycje tkackie Bodzentyna oraz dziedzictwo kulturowe Górali Czadeckich. Tworzona od 2013 roku lista liczy obecnie 107 pozycji, podkreślając znaczenie ochrony żywych tradycji na terenie Polski.

Bielski ręcznik obrzędowy – rucznik

Ręcznik obrzędowy, znany jako rucznik, to element tradycji Podlasia, który od wieków towarzyszył mieszkańcom regionu w najważniejszych momentach życia. Wykonany z lnu, zdobiony haftami i koronkami, rucznik pełnił zarówno funkcje obrzędowe, jak i dekoracyjne.

W ceremoniach zaślubin młoda para stawała na rozłożonym ręczniku podczas ślubu w cerkwi, co symbolizowało trwałość związku. W codziennym życiu zdobił święty kąt w domach, otaczając ikony, a także towarzyszył zmarłym w ich ostatniej drodze. Choć dziś rucznik stracił na powszechności, nadal jest ważnym symbolem lokalnej tożsamości i kultury.

Pająki z Lubelszczyzny

Przestrzenne konstrukcje ze słomy, papieru i bibuły, znane jako pająki, przez wieki zdobiły wnętrza wiejskich domów na Lubelszczyźnie. Wieszane w centralnym punkcie izby, szczególnie podczas świąt Bożego Narodzenia, miały przynosić szczęście i chronić przed złymi mocami.

Do ich wykonania wykorzystywano starannie przygotowaną słomę żytnią oraz kolorowy papier i bibułę, z których tworzono ozdoby w postaci kwiatów czy łańcuchów. Chociaż w połowie XX wieku pająki zostały wyparte przez choinki, obecnie wracają jako dekoracje, choć z mniejszym znaczeniem symbolicznym.

Tradycje tkackie Bodzentyna

W rejonie Bodzentyna tradycje tkackie sięgają co najmniej XVI wieku i do dziś pozostają ważnym elementem lokalnej kultury. Proste, dwukolorowe pasiaki – charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich – są efektem pracy na krosnach, wymagającej dużej wprawy i cierpliwości.

W XX wieku działalność Spółdzielni „Tkactwo Świętokrzyskie” przyczyniła się do popularyzacji lokalnych wzorów na Cepeliadach i wystawach w całej Polsce. Obecnie tradycje te są pielęgnowane przez pasjonatów, którzy organizują warsztaty i pokazy, zapewniając ich przetrwanie.

Dziedzictwo Górali Czadeckich

Górale Czadeccy to grupa kulturowa, której historia wiąże się z migracjami z Beskidu Żywieckiego i Śląskiego na tereny Słowacji, Bukowiny, a po II wojnie światowej na Dolny Śląsk i zachodnie regiony Polski.

Ich tradycje odzwierciedlają bogactwo wielokulturowych wpływów, widocznych w strojach, muzyce, tańcach i rękodziele. Charakterystycznym elementem ich dziedzictwa jest m.in. cienki koralikowy pasek „piesek” noszony przez kobiety na szyi. Dbałość o zachowanie tych tradycji przyczynia się do podtrzymania tożsamości grupy.

Wpis do rejestru dobrych praktyk

W ramach ochrony dziedzictwa kulturowego do Krajowego rejestru dobrych praktyk wpisano Festiwal Folklorystyczny „Limanowska Słaza”. Wydarzenie od niemal 50 lat promuje tradycje Lachów Limanowskich, Sądeckich i Szczyrzyckich, Zagórzan oraz Górali Sądeckich.

Festiwal obejmuje występy zespołów regionalnych, grup śpiewaczych, instrumentalistów i gawędziarzy. Integralną częścią wydarzenia jest kiermasz sztuki ludowej, na którym można podziwiać rękodzieło i rozmawiać z twórcami. Dzięki temu festiwal odgrywa ważną rolę w ochronie i popularyzacji dziedzictwa regionu.

Dodanie nowych tradycji na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz do rejestru dobrych praktyk podkreśla, jak istotna jest ochrona i promocja lokalnych zwyczajów, które tworzą różnorodność i bogactwo kulturowe Polski.

Źródło: MKiDN