Związek Gmin Wiejskich RP solidaryzuje się z ponad 900 tys. obywateli Rzeczypospolitej, którzy zażądali przeprowadzenia referendum przeciw wprowadzeniu nowego ustroju szkolnego. - Zapewniamy rodziców i nauczycieli, że cofnięcie podjętych w sprawie nowej sieci szkolnej decyzji, może odbyć się niemal natychmiast, bez kosztów dla lokalnych podatników – czytamy w stanowisku XXXI Zgromadzenia Ogólnego Związku w sprawie oświaty podjętym 25 kwietnia br. w Torunia.

Przedstawiciele gmin wiejskich podają w nim, że prawie wszystkie samorządy w Polsce podjęły w terminie ustawowym uchwały o nowej sieci szkolnej, wprowadzając tym samym w życie pierwszy etap nowego prawa oświatowego. - Uczyniły to z poczucia odpowiedzialności za powierzone im  lokalne społeczności, w trosce o edukację i wychowanie młodego pokolenia, w poczuciu współodpowiedzialności za Państwo – tłumaczą.

Zgromadzenie Ogólne podkreśla, że większość samorządów z obszarami wiejskimi nie zaakceptowało proponowanych zmian ustroju szkolnego (w badaniu przeprowadzonym przez ZGWRP ponad 58% było przeciw zmianom, tylko 24% je akceptowało,  przy 17% gmin, które nie wyraziły zdania). Nowy ustrój szkolny jest wprowadzany przy negatywnej opinii strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, a przez wiele środowisk związanych z oświatą nadal kwestionowany.

- Podjęte z konieczności, bez konsultacji z rodzicami i rzetelnej analizy, pod czujnym okiem kuratorów uchwały wprowadziły nowy ustrój szkolny teoretycznie. Jest oczywiste, iż rzeczywistość od 1 września 2017 roku przez kolejne lata weryfikować będzie te papierowe w gruncie rzeczy założenia – czytamy w stanowisku.

- Już obecnie wiadomo, że zależnie od lokalnych uwarunkowań, w wielu gminach pozostaną puste budynki gimnazjów, często niedawno zbudowane. Z kolei budynki 6-klasowych szkół podstawowych nie pomieszczą szkół 8-klasowych, w których trzeba jeszcze urządzić pracownie przedmiotowe. Konieczne będą więc ponowne nakłady finansowe na remonty, a w 25% gmin wiejskich także inwestycyjne. Brak informacji o wsparciu samorządów wobec tak poważnych wyzwań budzi uzasadniony niepokój. Rolą samorządów w tym trudnym dla uczniów, rodziców i nauczycieli czasie będzie minimalizowanie negatywnych skutków tych zmian – wynika ze stanowiska.

Samorządowcy podają, że gminy wiejskie i miejsko-wiejskie ponoszą ogromne wydatki na prowadzenie zadań oświatowych, przekraczające o ponad 25% kwoty części oświatowej subwencji ogólnej. Dla małych samorządów wydatki na oświatę to często aż 50-60% całego budżetu. Dlatego właśnie zasady finansowania zadań oświatowych  i sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej między JST jest tak bardzo istotny.

Ze stanowiska Zgromadzenia wynika, że podjęte obecnie prace nad statusem zawodowym nauczycieli oraz systemem finansowania wychodzą w zasadzie naprzeciw oczekiwaniom samorządów. Potrzebne z pewnością i od dawna postulowane przez samorządy prace prowadzone są jednak znów w  niezrozumiałym pośpiechu. Trudno przecież przewidzieć ostateczną organizację szkół podstawowych po 1 września 2017 roku w zakresie liczby oddziałów, ich liczebności oraz liczby nauczycieli.

Przedstawiciele gmin wiejskich zapowiadają, że 1 września 2019 roku przyniesie podobny problem na poziomie szkół ponadpodstawowych, gdy będą tam funkcjonować podwójne oddziały klas pierwszych. W tym też czasie dojdzie do „przesunięcia” roczników pomiędzy gminami i powiatami.

- Wprowadzanie tak radykalnej zmiany w sposobie naliczania części oświatowej subwencji ogólnej podczas procesu kształtowania się nowej sieci szkolnej musi doprowadzić do poważnych problemów związanych z finansowaniem zadań oświatowych przez JST – twierdzą samorządowcy.

Związek Gmin Wiejskich podziela stanowisko Unii Metropolii Polskich, że: Ministerstwo Edukacji Narodowej zapowiedziało zbudowanie czterech nowych filarów systemu oświaty: prawa oświatowego, ustawy o nadzorze pedagogicznym, o wsparciu ucznia i o finansowaniu oświaty. I właśnie ta ustawa – o finansowaniu – powinna zamykać wszystkie etapy zmian w oświacie. Rząd RP natomiast powinien uwzględnić konieczność wprowadzenia do systemu oświaty dodatkowych środków finansowych oraz opracować standardy edukacyjne, o co ciągle dopomina się ZGWRP.

Uczestniczący w  XXXI Zgromadzeniu Ogólnym  ZGW RP wójtowie i burmistrzowie oczekują od parlamentu i rządu RP:

1. Odsunięcia w czasie wprowadzenia ustawy o finansowaniu oświaty, przy jednoczesnym autentycznym dialogu na ten temat z przedstawicielami JST. Ustawa powinna określać instrumenty wsparcia wyrównywania szans edukacyjnych, szczególnie w rejonach spauperyzowanych, a także pokrywać skutki finansowe decyzji nadzoru pedagogicznego w odniesieniu do tzw. małych szkół.
2. Zmiany statusu zawodowego nauczycieli poprzez gruntowną nowelizację Karty Nauczyciela przede wszystkim w zakresie:
   • uproszczenia systemu wynagradzania i wprowadzenie mechanizmów motywujących do dobrej pracy,
   • podwyższenia i zróżnicowania pensum w zależności od nauczanego przedmiotu,
   • likwidacji dodatku wiejskiego i mieszkaniowego i włączenie ich do wynagrodzeń zasadniczych,
   • przejęcie przez ZUS finansowania nauczycieli przebywających na urlopach dla podratowania zdrowia,
   • likwidacji „dodatków wyrównawczych”, które demotywują do kreatywnej pracy.

- Uważamy, że wszystkie zmiany prawa oświatowego winny być wprowadzane z rozwagą, konsultowane autentycznie z zainteresowanymi środowiskami - przy poszanowaniu i uwzględnianiu odmiennych poglądów – czytamy w stanowisku.