Wyniki badań opłacalności prowadzenia szkół i tworzenia klas zaprezentował podczas II Kongresu Edukacja i Rozwój prof. A.J. Jeżewski. W swojej prezentacji zatytułowanej „Podstawowe dylematy oświaty w kontekście jej finansowania” zawarł ciekawe spostrzeżenia dotyczące finansowania szkół. Analizę przeprowadzono w oparciu o informacje za 2015 rok i stanowią średnią danych pochodzących z terenu całego kraju.

Według badań prof. Jeżewskiego, szacowane średnie roczne koszty utrzymania szkół wynoszą:

1. dla szkół podstawowych:
   • prowadzonych w mieście - ponad 763 tys. zł,
   • prowadzonych na wsi – ponad 839 tys. zł,
2. dla gimnazjów:
   • prowadzonych w mieście – ponad 451 tys. zł,  
   • prowadzonych na wsi – ponad 496 tys. zł.

Prawie 85 % wydatków w szkole to wynagrodzenia (w znakomitej większości są to wynagrodzenia nauczycieli).

Kiedy szkoła jest opłacalna?

Na podstawie ww. danych oraz liczby godzin przypadających na kształcenie na danym etapie kształcenia, profesor dokonał szacunku minimalnej ekonomicznie uzasadnionej liczby uczniów w szkole i jej oddziale w zależności od miejsca jej lokalizacji, i tak:

1. w szkole podstawowej:
   • w mieście jest to 132 uczniów w szkole i 22 uczniów w oddziale,
   • w mieście i na wsi powyżej 5 tys. mieszkańców jest to 104 uczniów w szkole i 17 uczniów w oddziale,
2. w gimnazjum:
   • w mieście jest to 81 uczniów w szkole i 27 uczniów w oddziale,
   • w mieście i na wsi powyżej 5 tys. mieszkańców jest to 71 uczniów w szkole i 24 uczniów w oddziale.

Polityka oszczędności samorządów

Jak zauważył profesor Jeżewski w trakcie prowadzenia swoich badań, polityka zatrudniania nauczycieli, tworzenia oddziałów i dzielenia godzin nauczycielskich w poszczególnych szkołach prowadzonych przez JST jest bardzo różna. Dominuje jednak przeświadczenie, że im liczniejsze są tworzone oddziały, tym więcej pieniędzy zaoszczędzi szkołą na wynagradzaniu nauczycieli. Dogłębna analiza danych wpływających na opłacalność prowadzenia oddziałów w szkołach prowadzi do zgoła innego wniosku. W ocenie Profesora, biorąc pod uwagę charakter przedmiotów (ogólne, wychowanie fizyczne, języki obce), konieczność wprowadzenia grup przy określonej liczebności oddziałów, liczbę godzin nauczycielskich, najbardziej „opłacalne” są oddziały 24 i 30 osobowe, najdroższe zaś liczące od 25 do 29 uczniów. I tak np. podział 54 uczniów może być najprostszy – 2 oddziały po 27 uczniów. Należy jednak zauważyć, że są to dwa „drogie” oddziały. Możliwy jest również podział 24 plus 30. Wówczas zgodnie z badaniami, oszczędność w trzyletnim cyklu kształcenia wynosi ok. 900 – 1100 godzin nauczycielskich (nawet z uwzględnieniem konieczności tworzenia grup), co daje szkole min. 107 tys. zł oszczędności w ciągu 3 lat.

Na podstawie powyższych rozważań, prof. Jeżewski sformułował wniosek końcowy, że w znakomitej większości przypadków maksymalizowanie liczebności oddziałów klasowych prowadzi do wzrostu kosztów kształcenia uczniów.