Przy wyborze nauczyciela, z którym ma zostać rozwiązany stosunek pracy, na podstawie art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, nie można zastosować zasady dowolności. Należy przyjąć jasno określone kryteria, których doprecyzowanie przewiduje judykatura.
W myśl art. 20 ust. 1 KN z nauczycielem można rozwiązać stosunek pracy w sytuacji:
- częściowej likwidacji szkoły;
- zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole;
- zmian planu nauczania, uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy.
W pierwszej kolejności należy ustalić, czy w szkole doszło do jednej z tych sytuacji.
Przepisy nie przewidują uchwalania regulaminu zwalniania nauczycieli. Natomiast kryteria typowania podlegają kontroli sądowej, w celu dokonania oceny, czy rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem było uzasadnione. Tezę taką przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 1997 r., I PKN 399/97, LexPolonica nr 330815.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przesłankami, którymi należy kierować się przy wyborze nauczyciela, z którym ma zostać rozwiązany stosunek pracy, z przyczyn określonych w art. 20 KN są:
- Ocena pracy nauczyciela – można rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem, który posiada wprawdzie kwalifikacje zawodowe takie jak inni nauczyciele, ale jego praca jest najniżej oceniana przez pracodawcę, uczniów i rodziców (wyrok SN z 11 września 2001 r., I PKN 610/00, LexPolonica nr 362832)
- Kwalifikacje zawodowe nauczyciela – porównując kwalifikacje zawodowe nauczycieli; jako kryterium wyboru nauczyciela do zwolnienia z pracy, należy uwzględnić nie tylko formalny poziom wykształcenia, ale także jego praktykę w nauczaniu danego przedmiotu (wyrok SN z 10 stycznia 2002 r., I PKN 771/00, LexPolonica nr 355148)
- Nieobecności nauczyciela w pracy – długotrwałe nieobecności nauczyciela, które dezorganizują prace szkoły, mogą uzasadniać wybór nauczyciela do zwolnienia z pracy (wyrok SN z 22 września 2000 r., I PKN 29/00, LexPolonica nr 354829)
- Podstawa nawiązania stosunku pracy z nauczycielem – podstawa nawiązania stosunku pracy z nauczycielem, może stanowić kryterium wyboru nauczyciela do zwolnienia, jeśli inne kryteria nie pozwalają na jednoznaczną ocenę przydatności nauczyciela do dalszej pracy. Nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę należy wybrać w pierwszej kolejności do zwolnienia niż nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania (wyrok SN z 11 stycznia 2005 r., I PK 159/04, LexPolonica nr 382588)
