Wojewoda kujawsko-pomorski wydał rozstrzygnięcie nadzorcze, w którym stwierdził nieważność punktów regulaminu cmentarza komunalnego, które według niego ustanawiały zasady m.in. określające relacje cywilnoprawne między zarządcą a użytkownikami.

Rada gminy ustaliła regulamin cmentarza komunalnego. Wątpliwości wojewody kujawsko-pomorskiego wzbudziły jednak punkty dotyczące odpowiedzialności użytkowników wobec zarządcy i innych osób. Wojewoda podkreślił na wstępie, że akty prawa miejscowego powinny wprowadzać nowe, dodatkowe regulacje i nie mogą być zbiorem reguł zachowania, które już ustalono w odrębnych przepisach. 

Według organu nadzorczego, rada gminy przekroczyła tę zasadę, ponieważ w kilku punktach regulaminu określiła, według niego, zasady odpowiedzialności za powstałe szkody oraz sformułowała do nich sankcje. Dlatego wojewoda stwierdził nieważność tych punktów regulaminu cmentarza stanowiącego załącznik do uchwały rady gminy.

W upoważnieniu z art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy (o samorządzie gminnym – przyp. autor) nie mieści się ustalanie lub modyfikacja zasad odpowiedzialności cywilnej, w tym odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną, powstałą lub poniesioną na terenie gminnego obiektu użyteczności publicznej (…) ). Materia ta została kompleksowo uregulowana w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, które regulują kwestię odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. – czytamy w uzasadnieniu rozstrzygnięcia. Na poparcie swoich słów wojewoda przywołał także rozstrzygnięcie wojewody podlaskiego w podobnej sprawie: Tym samym należy uznać za niedopuszczalne określenie przez Radę Miasta w sposób wiążący, w drodze aktu prawa miejscowego, zasad odpowiedzialności za szkodę powstałą na terenie obiektu użyteczności publicznej. Nie budzi bowiem wątpliwości, że stosunki prawne pomiędzy zarządcą cmentarza komunalnego, a osobą chcącą korzystać z niego, mają charakter cywilnoprawny i podlegają regulacjom prawa cywilnego. Zbytecznym zatem jest regulowanie w drodze prawa miejscowego materii objętej przepisami hierarchicznie wyższymi. Z powyższym stanowiskiem koresponduje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 7 października 2010 r. (sygn. akt III SA/Wr 421/10, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

Nieuprawnione jest również powielanie istniejących regulacji ustawowych jak w np. w § 3 pkt 8 Regulaminu przywołano zakaz spożywania napojów alkoholowych, który jest już ustalony „w miejscu publicznym, z wyjątkiem miejsc przeznaczonych do ich spożycia na miejscu, w punktach sprzedaży tych napojów”, stosownie do treści art. 14 ust. 2a ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – stwierdził wojewoda. 

Dodatkowo, wojewoda uznał, że formalny zapis antydyskryminacyjny dotyczący tego, kto może być pochowany na cmentarzu, nie wyczerpywał konstytucyjnej zasady niedyskryminacji z żadnej przyczyny. Wojewoda określił regulaminowy zapis jako „niefortunny”, który ustanowił katalog zamknięty, a tak być nie powinno.

Przytaczamy punkty regulaminu cmentarza uznane przez wojewodę za nieważne:

1. „Cmentarz komunalny jest miejscem pochówku osób zmarłych bez względu na ich narodowość, wyznanie, światopogląd czy pochodzenie społeczne.”
2. „Gmina Miasto XYZ nie odpowiada za szkody na grobach powstałe na skutek klęsk żywiołowych, działania czynników atmosferycznych, kradzieży, aktów wandalizmu oraz za rzeczy pozostawione bez nadzoru” oraz „.Administrator nie ponosi odpowiedzialności cywilnej za pracowników i osoby działające na rzecz podmiotów prowadzących roboty na cmentarzu”
3. „W razie stwierdzenia samowolnego zagospodarowania terenu wokół grobu, w szczególności w sposób ograniczający lub utrudniający sprawowanie opieki nad sąsiednimi grobami lub zakłócający komunikację wewnątrz kwatery, najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej zobowiązana jest do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w terminie wyznaczonym przez Administratora pod rygorem usunięcia tych elementów. W razie nie usunięcia elementów w czasie wskazanym przez Administratora, elementy te zostaną usunięte przez Administratora na koszt osoby najbliższej pozostałej rodziny osoby zmarłej.” oraz „Wykonawca prac zobowiązany jest do naprawienia wszelkich szkód powstałych w wyniku wykonywanych prac.”
4. „Na terenie cmentarza zabrania się: (…) spożywania alkoholu”.

Opracowano na podstawie rozstrzygnięcia nadzorczego nr 15/2023 wojewody kujawsko-pomorskiego z dnia 8 lutego 2023 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2023 poz. 1043).