W ostatnim czasie Powiat Kartuski otrzymał od Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej odznaczenie Primus in Agendo za zaangażowanie w deinstytucjonalizację systemu pieczy zastępczej. O podejmowanych przez powiat działaniach w tym obszarze, zapytaliśmy Bogdana Łapę, Starostę Kartuskiego.
Proszę powiedzieć co dla Pana oraz dla Pana Powiatu oznacza to wyróżnienie.
Bogdan Łapa: Wielką dumą napawa mnie fakt, że Powiat Kartuski znalazł się wśród 10 wyróżnionych samorządów z całej Polski, przy czym tylko Powiat Kartuski i Powiat Turecki zostały uhonorowane Odznaką Primus in Agendo. Mówiąc to pragnę podkreślić, że to uznanie pracy całego zespołu pracowników pieczy zastępczej w naszym samorządzie, ich wzajemnych relacji i inspiracji. Doceniono aktywność Powiatu w działaniach podejmowanych na rzecz deinstytucjanalizacji systemu pieczy zastępczej, zwłaszcza rozwoju idei rodzicielstwa zastępczego. Nagroda ta jest wyrazem uznania dla najbardziej wartościowych inicjatyw, nowatorskich osiągnięć oraz innowacyjnych projektów, a także rzetelności i ofiarności w podejmowanych działaniach.
Odznaka Honorowa Primus in Agendo - pierwszy w działaniu, jest powodem do satysfakcji, ale także ogromnym zobowiązaniem na przyszłość. Moim marzeniem jest doprowadzenie do sytuacji, w której instytucjonalny system pieczy zastępczej w ogóle nie będzie potrzebny. Opieka rodziców zastępczych daje większe szanse niż opieka wychowawcy na pojawienie się więzi między opiekunem a dzieckiem. To właśnie indywidualna troska i miłość stanowią dla dziecka źródło poczucia własnej wartości. Owocuje to większą motywacją do podejmowania wyzwań, związanych m.in. z nauką czy kontaktami społecznymi. Dodatkowo, rodzice zastępczy dostarczają wzorców prawidłowo funkcjonujących w relacjach rodzicielskich i małżeńskich, które stanowią podstawę budowania zdrowych związków z innymi ludźmi. Wreszcie, rodzinne formy pieczy zastępczej zapewniają dłuższe wsparcie dla usamodzielnionych – nawet gdy młodzież formalnie opuszcza rodzinę zastępczą, faktycznie może nadal liczyć na jej pomoc.
Proszę przybliżyć jakie działania podejmują Państwo w obszarze pieczy zastępczej?
Bogdan Łapa: Bez codziennej pracy nie byłoby spektakularnych sukcesów, dlatego serdecznie dziękuję wszystkim pracownikom pieczy zastępczej za służbę na rzecz rodzin i dzieci znajdujących się w szczególnych sytuacjach życiowych - pracę trudną, odpowiedzialną, wymagającą profesjonalizmu.
Rozwojowi pieczy zastępczej sprzyjać ma szereg prowadzonych przez nas działań. Jednym z priorytetów tej kadencji zarządu powiatu jest właśnie usprawnienie działań związanych z pieczą zarówno tą instytucjonalną, jak i rodzinną. Prowadzimy cykliczne spotkania z rodzinami przy wsparciu psychologów, terapeutów. Integrujemy to środowisko poprzez umożliwienie im swoistej platformy wymiany doświadczeń czy to na szczeblu oficjalnym, czy też organizując liczne spotkania, rajdy rowerowe, festyny, warsztaty kreatywne. Podczas takich aktywności rodziny mają możliwość dostrzeżenia swojego potencjału.
Aktualnie, w tym obszarze, realizujemy dwa projekty, finansowane ze środków unijnych, które znacznie wzbogacają dostępną ofertę pomocową – dzięki nim możliwa jest bardziej intensywna psychoterapia dzieci, realizowane są dodatkowe zajęcia oraz rehabilitacja.
Od 2015 roku prowadzimy Klub Młodzieżowy dla osób wchodzących w proces usamodzielnienia. Oprócz zajęć terapeutycznych realizujemy wyjazdy integracyjne, które mają podnieść poziom zarówno kompetencji osobistych i społecznych uczestników, jak i poprawić ich orientację w otaczającym świecie i nauczyć funkcjonowania w różnych sytuacjach dnia codziennego (zachowanie w restauracji, w muzeum, robienie zakupów w galerii handlowej). Ważną kwestią była dla nas organizacja opieki dla dzieci przez 30 dni w roku na czas wypoczynku opiekunów zastępczych.
Dodatkowo, oczywiście wypełniamy obowiązki wynikające wprost z Ustawy o wspieraniu rodziny i systemu pieczy zastępczej.
Jakie działania, według Pana Starosty, powinny jeszcze zostać podjęte, aby ułatwić funkcjonowanie rodzin zastępczych w Polsce?
Bogdan Łapa: Niewątpliwie podstawowym środowiskiem funkcjonowania i zarazem najważniejszym dla rozwoju każdego dziecka jest rodzina. To właśnie przed rodziną stoją obowiązki zaspokajania potrzeb dzieci, dbanie o ich rozwój osobowy, przygotowanie do życia społecznego. W rodzinie zaspokajana jest potrzeba więzi i przynależności, jak też potrzeby bezpieczeństwa i kształtowania poczucia wartości. W przypadku, gdy nie spełnia swoich funkcji konieczna jest zewnętrzna ingerencja powołanych do tego instytucji.
Podstawowym działaniem ułatwiającym funkcjonowanie rodzin zastępczych w Polsce winien być rozwój różnorodnych form wsparcia dziecka oraz rodziny i to takich sformatowanych na bardzo indywidualne potrzeby. Należy pamiętać o zasadzie pomocniczości, a więc zachowaniu autonomii rodziny, przy jednoczesnym wzmacnianiu jej zasobów. Ważną sprawą, jest zwiększenie liczby asystentów rodziny.
Na przykładzie mojego Powiatu dostrzegam, że istotna jest również poprawa bazy lokalowej. Aktualnie zespół ds. rodzinnej pieczy zastępczej PCPR zatrudnia 3 psychologów, natomiast dysponuje tylko 1 gabinetem, co ogranicza ilość udzielanych konsultacji. Ponadto 8 koordynatorów pracuje w pokoju wyposażonym w 4 stanowiska pracy, co z kolei wymusza większą aktywność zdalną. Niemniej jednak, nasze problemy staramy się w miarę możliwości rozwiązywać i już uzyskaliśmy pozwolenie na rozbudowę budynków PCPR.
Inną ważną kwestią jest planowanie w budżetach, w ramach gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych oraz powiatowych programów rozwoju pieczy zastępczej, środków finansowych, które pozwolą na realne zabezpieczenie potrzeb zarówno w obszarze wspierania rodziny, jak i rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka. Dodatkowo należy zabezpieczyć zasoby, które pozwolą kierować dzieci głównie do rodzinnych form pieczy zastępczej i dokonywać przekształceń w obszarze deinstytucjonalizacji.
To co ważne, z punktu widzenia samych rodzin zastępczych, to niewątpliwie akceptacja środowiska. Pomocna mogłaby się okazać ogólnopolska kampania w tym zakresie. Wskazana i pożądana społecznie jest koordynacja pracy takich służb jak: nauczyciele, pedagodzy szkolni, wychowawcy, kuratorzy sądowi, dzielnicowi, pracownicy socjalni i psycholodzy oraz pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych. Ma to być zarówno odpowiedzialność jednostkowa osób z kręgu tzw. służb społecznych, jak również odpowiedzialność zespołowa osób tworzących i uczestniczących w prawidłowym funkcjonowaniu poszczególnych rodzin.
Na koniec należy zauważyć, że niezbędny jest jeszcze jeden rodzaj odpowiedzialności - odpowiedzialność społeczna spoczywająca na każdym, ponieważ zauważanie problemu, jego sygnalizowanie oraz reagowanie jest nie tylko powinnością, ale i obowiązkiem każdego obywatela.
