Przepisy ustawy o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa stosuje się do działań i zaniechań funkcjonariuszy publicznych, które nastąpiły od dnia wejścia w życie ustawy. Warto w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę, że ustawodawca mówi o działaniach i zaniechania funkcjonariusza, które wystąpiły po dniu wejścia w życie ustawy a nie o sprawie wszczętej po wejściu w życie ustawy.

Z tego też powodu bardzo szybko po wejściu w życie nowych przepisów zaczęły pojawiać się pierwsze orzeczenia, w których stwierdzono rażące naruszenia prawa.

Ponadto składy orzecznicze WSA orzekają w sprawie rażącego naruszenia prawa również (pozytywnie bądź negatywnie) co do działań i zaniechań funkcjonariuszy z okresów wcześniejszych, powołując się na fakt, że ponieważ dokonano zmian w przepisach proceduralnych to orzeczenie w tym zakresie musi się znaleźć w sentencji wyroku. W takim przypadku jednak funkcjonariusz w razie wszczęcia  przeciwko niemu postępowania może bronić się zarzutem, pomimo istnienia orzeczenia o rażącym naruszeniu prawa, zdarzenia miały miejsce przed dniem wejścia w życie ustawy.

Poniżej cytuję  fragmenty uzasadnień o pierwszych wyroków jakie zapadły na gruncie obowiązywania nowych przepisów (wszystkie orzeczenia dostępne na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl)

Wyrok WSA w Opolu z dnia 27 czerwca 2011 r. sygn. II SAB/Op 9/11 wskazano:

Organ prowadził przedmiotowe postępowanie ponad trzy lata i nie wykazał, aby w wymaganych okresach podejmował czynności zmierzające do rozpoznania przedmiotowego wniosku, a tym bardziej do wydania decyzji rozstrzygającej ten wniosek.

W istocie, organ nie dotrzymywał kolejnych terminów załatwienia sprawy, ustawowych, a nawet tych ustalonych przez siebie, jak i przez Kolegium, czym rażąco zlekceważył przepis art. 35 K.p.a. i art. 12 K.p.a.

Natomiast, wskazywane przez Burmistrza powody w żadnej mierze nie uzasadniają braku aktywności z jego strony. Szczególnego podkreślenia wymaga również i to, że nawet gdy organ podejmował już jakieś działania, to zwykle były one reakcją na interwencję skarżących, co jest działaniem nie do zaakceptowania z punku widzenia praworządnego państwa. W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie, za stwierdzeniem, że bezczynność miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa przemawiają również skutki społeczno - gospodarcze, jakie ponieśli skarżący oraz wnioskodawcy wskutek niewydania stosownej decyzji rozstrzygającej przedmiotowy wniosek (…) od czasu wejścia w życie komentowanej noweli organ w dalszym ciągu nie podjął żadnych działań zmierzających do załatwienia przedmiotowej sprawy i nie wskazał przyczyn takiego stanu rzeczy.

Wyrok WSA w Łodzi z dnia 24 maja 2011 r. sygn.  II SAB/Łd 6/11

Sąd stwierdził, iż zaistniała w rozpoznawanej sprawie bezczynność organu ma charakter rażącego naruszenia prawa. Organ nie wykazał bowiem, aby od dnia 1 lipca 2010 r. podjął czynności zmierzające do sporządzenia wyceny nieruchomości, a tym bardziej do wydania decyzji rozstrzygającej wniosek. W istocie organ ogranicza się do wyznaczania kolejnych terminów załatwienia sprawy, których nie dotrzymuje, czym rażąco lekceważy przepis art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Wyrok WSA w Gdańsku  z dnia 8 czerwca 2011 r. II SAB/Gd 19/11

Podjęcie pierwszej czynności w celu wezwania pełnomocnika do uzupełnienia braków wniosku po upływie 6 miesięcy do daty otrzymania wniosku do rozpoznania, oraz bezskuteczne oczekiwanie przez okres roku na uzupełnienie tych braków dowodzi rażącego naruszenie prawa, ponieważ w przypadku nieuzupełnienia braków wniosku w zakreślonym terminie organ powinien zakończyć postępowania i uznać, że wobec braku pełnomocnictwa nie wszystkie osoby uprawnione złożyły wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, co uniemożliwia rozpoznanie wniosku. Zwlekanie z zakończeniem postępowania prowadzi w tym przypadku do istotnego ograniczenia prawa strony do zakwestionowania tego rozstrzygnięcia w postępowaniu przed organem drugiej instancji.

Kto skorzystał na wejściu z życie ustawy?

Z punktu widzenia obywateli wejście w życie nowych przepisów  nie zmienia ich sytuacji prawnej. Ewentualne roszczenia o odszkodowania  tak jak dotychczas mogą być kierowane do samorządów bądź do skarbu państwa. Dotychczas z tego rozwiązania korzystało niewiele osób (z uwagi na koszty sądowe, brak pewności do rozstrzygnięcia sprawy, czas trwania procesów sądowych), jeżeli już dotyczyło to głównie spraw podatkowych.
Na wejściu w życie przepisów teoretycznie mogą skorzystać skarb państwa lub samorządy w tym zakresie, że ustawa zwiększa zakres odpowiedzialności pracowników. Może to jednak doprowadzić do odchodzenia z administracji publicznej wartościowych pracowników, zwłaszcza, że przyczyny rażącego naruszenia prawa przy załatwianiu spraw często są bardziej złożone niż zwykły brak wiedzy czy umiejętności.
Na ustawie natomiast na pewno skorzystają zakłady ubezpieczeń, które już przestawiają oferty ubezpieczeń grupowych dla pracowników.

Bernadeta Skóbel