Z inicjatywy posłów rządzącej większości (byłych samorządowców), za akceptacją przedstawiciela rządu, ku uciesze i jednoczesnych obawach reprezentantów izb obrachunkowych, przy zaangażowanym poparciu przedstawiciela rządowego Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, urzędnicy RIO mają kontrolować wójta, burmistrza, starostę pod względem nie tylko legalności, ale gospodarności i rzetelności. Będą oceniali, czy jego decyzja np. o zakupie koszty na śmieci, budowie drogi, remoncie szkoły była słusznie podjęta, czy nie.
Czterech na pięciu posłów podkomisji powołanej do rozpatrzenia rządowego projektu nowelizacji ustawy o Regionalnych Izbach Obrachunkowych, przyjęło daleko idące zmiany w pierwotnym projekcie. Zgłosił je przewodniczący podkomisji poseł Piotr Uściński, były radny i starosta wołomiński. A za ich przyjęciem głosowali m.in. były prezydent Radomia Andrzej Kosztowniak oraz były radny, przewodniczący sejmowej komisji samorządu terytorialnego Andrzej Maciejewski.
Wbrew wcześniejszym ustaleniom ze stroną samorządową
Kluczową poprawką wprowadzoną do projektu jest dodanie kryteriów gospodarności i rzetelności przy kontroli gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego przez RIO. Dotychczas ust. 1 art. 5 obowiązującej ustawy o RIO mówi, iż izby kontrolują samorząd pod kątem zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W projekcie przesłanym w marcu do Sejmu resort administracji nie przedstawił propozycji zmian tych przepisów. Ale wcześniej takie postulaty zgłaszali przedstawiciele izb, co potwierdziła przewodnicząca Krajowej Rady RIO. Poza tym w pierwotnym projekcie rządowym z lipca ub. roku takie zapisy się znalazły (kryterium rzetelności oraz kryterium gospodarności - to drugie w stosunku do papierów dłużnych). W wyniku zgodnego protestu środowiska samorządowego w toku toczących się konsultacji resort administracji wycofał jednak te zapisy.
Wbrew opinii strony samorządowej
Na posiedzeniu sejmowej podkomisji 31 maja, po zaproponowaniu stosownej poprawki przez posła Uścińskiego, wiceminister Sebastian Chwałek oświadczył, iż co prawda samorządy były przeciw kryterium gospodarności, ale on może taką poprawkę do projektu rządowego przyjąć. Obecny na posiedzeniu podkomisji, jedyny przedstawiciel samorządu, reprezentant Związku Powiatów Polskich, przypomniał wcześniejsze ustalenia rządu z samorządowcami w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego i przywołał opinię o sprzeczności kryterium gospodarności z gwarantowaną w Konstytucji RP i chronioną prawnie samodzielnością jednostek samorządu terytorialnego.
Wbrew opinii sejmowych prawników
Opinię o niekonstytucyjności propozycji poprawki zaprezentowanej przez przewodniczącego podkomisji wydali również prawnicy z sejmowego biura legislacji. Przywołali brzmienie art. 171 Konstytucji RP mówiącego, iż działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Na wyrazy zdziwienia ze strony posłów i resortu administracji taką opinią, prawnik kancelarii Sejmu RP odpowiedział „to jedyna możliwa opinia”.
Co jeszcze zmieniono?
Dodanie kryteriów gospodarności i rzetelności nie było jedyną kontrowersyjną zmianą zaproponowaną przez przewodniczącego podkomisji, zaakceptowaną przez wiceministra administracji i Krajową Radę RIO oraz przyjętą przez posłów większości. Zdecydowano m.in., że samorząd będzie zobligowany do przekazywania urzędnikom RIO wszelkich żądanych przez nich informacji, danych i dokumenów dotyczących organizacji i funkcjonowania JST oraz jej związków. A kto tego nie zrobi dostanie grzywnę. Taką karę otrzyma również ten samorządowiec, który uchyli się od kontroli lub przekaże informacje niezgodne z prawdą. Poza tym, uprawnienie nadzorcze mają mieć trzyosobowe składy orzekające, a nie kolegia izb. Tu pojawiła się wątpliwość, czy od rozstrzygnięć składów trzyosobowych (które nie będą formalnie organem) będzie przysługiwało odwołanie i skarga. Poza tym prezes RIO nie będzie musiał być wybierany w konkursie, po prostu wskaże go minister.
Los poprawek przesądzony?
W najbliższy wtorek 6 czerwca zaplanowano posiedzenie połączonych komisji finansów publicznych oraz samorządu terytorialnego, które rozpatrzą sprawozdanie podkomisji o rządowym projekcie nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Wówczas okaże się, czy szerszy skład posłów przyjmie zaproponowane poprawki. Projekt rządowy można znaleźć tutaj. Poprawki zaproponowane przez przewodniczącego podkomisji dostępne są tutaj.
