Podczas konferencji, jaka odbyła się w Senacie, poświęconej przyszłości finansów samorządowych, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych przedstawiła ciekawą analizę spełniania przez jednostki samorządu terytorialnego relacji z art. 243 ustawy o finansach publicznych.
Analiza ta oparta została o dane z przeszłości - wynikające ze sprawozdawczości budżetowej za lata 2006–2012, oraz przewidywania, co do przyszłości - zawarte w wieloletnich prognozach finansowych, przesłanych przez JST do RIO, w terminie do 5 maja 2013r.
Oprócz oceny możliwości zachowania reguły zawartej w art. 243, znajdujemy w tym opracowaniu także opinię na temat kilku proponowanych zmian indywidualnego wskaźnika zadłużenia (który w pełni zadziała począwszy od roku 2014).
Jest to o tyle istotne, że według KR RIO 135–153 jednostek samorządu terytorialnego nie będzie w stanie uchwalić budżetów na rok 2014 (liczba ta uzależniona jest od dokładności, z jaką wykonywane są obliczenia wskaźników, a precyzyjniej – do ilu miejsc po przecinku dokonywane są obliczenia. Do dalszych obliczeń KR RIO przyjęła wariant z dwoma miejscami po przecinku).
Jeszcze gorzej jest z zachowaniem wskaźnika wynikającego z art. 242 ustawy i finansach publicznych, którego nie osiąga corocznie 1/5 samorządów (w 2012 roku – 637 JST). Z roku na rok maleje liczba samorządów, w których poniesione wydatki bieżące są wyższe niż uzyskane dochody bieżące.
Krajowa Rada RIO przeprowadziła symulację wpływu wyłączenia z prawej strony wzoru określającego limit zadłużenia zdefiniowany w art. 243 ustawy o finansach publicznych, odsetek oraz poręczeń i gwarancji przy zachowaniu średniej 3–letniej. Zbadano także, jaki wpływ na możliwości uchwalania budżetu przez JST maiłaby wydłużenie 3–letniego okresu, dla którego obliczana jest limit zadłużenia, do 5 lub 7 lat.
Postulaty o tego typu zmiany wielokrotnie zgłaszały ogólnopolskie korporacje samorządowe, więc analiza RIO jest bardzo dobrym, merytorycznym materiałem, pozwalającym na ocenę skuteczności tych propozycji.
Okazuje się, że wyłączenie ze wzoru odsetek, poręczeń i gwarancji z prawej strony wzoru miałby bardzo istotne znaczenie. Liczba samorządów, które nie spełniałby wymogów indywidualnego wskaźnika zadłużenia, spadałaby ze 138 do 57.
Proponowana zmiana sposobu obliczania średniej ma więc sile uzasadnienie, a ponadto według Krajowej Rady RIO, lepiej oddaje sytuację finansową JST.
Gdyby ją wprowadzić, mniej samorządów maiłaby kłopoty z uchwalaniem budżetu na 2014 rok. Nie rozwiąże jednak innych problemów, jakie mają samorządy. W szczególności wpływu na poziom wskaźnika dochodów i wydatków incydentalnych np. wynikających z realizowanych programów z udziałem środków zagranicznych lub programów rządowych, ani też nie uwzględni zmian cyklu koniunktury gospodarczej przekładającego się na wysokość dochodów JST z tytułu udziałów w PIT i CIT oraz wysokości dotacji i subwencji z budżetu państwa.
Druga z analizowanych propozycji zmiany wskaźnik sprowadza się do wydłużenia okresu obliczania średniej z 3 lat na 5 lub 7 lat oraz zmiany podstawy do obliczania średniej z dochodów ogółem na dochody bieżące.
Analiza zrobiona przez Krajową Rade RIO wskazuje, że wydłużenie okresu wyliczania średniej do 5 lub 7 lat tylko nieznacznie poprawiłoby sytuację samorządów, ale tylko pod warunkiem, ze będzie obejmować lata, w których jednostki były zobowiązane zachować zasadę wynikającą z art. 242 ustawy o finansach publicznych (w 2011 roku wymóg równoważenia dochodów i wydatków bieżących nie obwiązywał).
Jak czytamy w raporcie przygotowanym przez regionalne izby obrachunkowe, zastosowane we wzorze indywidualnego wskaźnika zadłużenia: dochodów bieżących zamiast dochodów ogólem rozwiąże w pewnym stopniu problemu dochodów incydentalnych. Wynikających np. z realizacji projektów inwestycyjnych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, jednakże nie rozwiązuje problemu tych JST, które realizowały i nadal realizują projekty bieżące, w szczególności w ramach POKL.
Reasumując. Analiza Krajowej Rady RIO potwierdza, że wskazane byłoby wyłącznie z prawej strony wzoru indywidualnego wskaźnika zadłużenia: odsetek, poręczeń i gwarancji. Korzystne byłoby także dokonanie w tym wzorze zmiany dochodów ogółem na dochody bieżące.
Wnioski te sformułowali przedstawiciele Krajowej Rady RIO (dziękujemy za raport i wystąpienia w Senacie, w obronie samorządów), w obecności wiceministra finansów.
Czy przekonają resort do potrzeby nowelizacji ustawy o finansach publicznych?
Nadziej umiera ostania.
Marek Wójcik
