Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zaprezentowało 21 maja dokument założeń polityki miejskiej. Rząd przyjmie go w czerwcu po konsultacjach, a do końca roku ma być gotowy właściwy dokument polityki miejskiej. Wiadomo już, że innych pieniędzy niż fundusze strukturalne nie będzie. A żeby je otrzymać obowiązkowo obszar fukcjonalny będzie musiał mieć stragię rozwoju. To wynika także z Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego.
Jakie wyzwania przed nami
Autorzy założeń polityki miejskiej dostrzegają następujące wyzwania dla specjanej roli miast jako motorów rozwoju: zdynamizowanie rozwoju kraju; wykorzystanie potencjału miast w procesach rozwoju regionalnych obszarów problemowych o znaczeniu krajowym; przeciwdziałanie degradacji społeczno-gospodarczej i przestrzennej obszarów zurbanizowanych wynikającej m.in. z upadku społeczno-gospodarczego; poprawa ładu przestrzennego na obszarach miejskich i powstrzymanie żywiołowej suburbanizacji; poprawa jakości zarządzania i współpracy na obszarach miejskich, w tym na obszarach funkcjonalnych miast; wyzwania horyzontalne, które w specyficzny sposób ujawniają się w miastach; infrastruktura transportowa, w tym transport publiczny na obszarach miejskich; stały monitoring zjawisk społeczno-przestrzennych w obszarach miejskich.
Jakie cele polityki
Oto zaproponowany katalog celów polityki miejskiej: (1) Podwyższenie zdolności miast do kreowania rozwoju, wzrostu i zatrudnienia; (2) Wspomaganie rozwoju obszarów problemowych (w tym niektórych obszarów wiejskich) polityki regionalnej poprzez wzmacnianie funkcji miast małych i średnich oraz przeciwdziałanie upadkowi ekonomicznemu miast; (3) Odbudowa zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie obszarów miejskich; (4) Wspieranie zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich, w tym przeciwdziałanie zjawiskom suburbanizacji; (5) Stworzenie warunków dla skutecznego, efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich, w tym w szczególności na obszarach metropolitalnych. Tak sformułowane cele spotkały z dobrym przyjęciem, aczkolwiek pojawił się głos i są raczej kierunkami działań, niż konkretnymi celami do osiągnięcia.
Polityka miejska polityką rządu wobec miejskich obszarów funkcjonalnych
Krajowa polityka miejska ma być celowym, ukierunkowanym terytorialnie działaniem państwa na rzecz zrównoważonego rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych oraz wykorzystania ich potencjału w procesach rozwoju kraju. Ma być programowana na poziomie krajowym i realizowana poprzez działania inwestycyjne różnych podmiotów publicznych i niepublicznych oraz poprzez tworzenie optymalnych prawno-finansowych warunków rozwoju miast.
Definicja ta została pozytywnie przyjęta przez zebranych przedstawicieli miast i naukowców, aczkolwiek niektórzy zwrócili uwagę na szczegół ograniczenia działań różnych podmiotów publicznych jedynie do działań inwestycyjnych. Choć może autorom chodziło po prostu o odróżnienie ich od "tworzenia optymalnych prawno-finansowych warunków rozwoju miast". Jednak należy zauważyć, że takie sformułowanie definicji polityki miejskiej zawęża podejście do zarządzania publicznego, wynikające z przyjętego przez rząd nowego paradygmatu polityki rozwoju. A zakłada on integrowanie terytoriane działań różnych podmiotów publicznych, czyli kierunkowanie terytorialne sektorowych polityk państwa (np. edukacyjnej, zdrowotnej, przestrzennej itd.).
Jasne jest kto jest podmiotem odbiorczym polityki: „.(…) krajowa polityka miejska realizowana jest w odniesieniu do miast i obszarów zurbanizowanych rozumianych w ujęciu funkcjonalnym, a więc do miejskich obszarów funkcjonalnych, które mogą obejmować zarówno gminy miejskie, miejsko-wiejskie, jak i wiejskie”. Natomiast nie jest jednoznaczne kto jest podmiotem realizującym politykę. Z jednej strony w dokumencie stwierdzono, iż „krajową politykę miejską należy odróżnić od polityki wobec miast czy polityki miejskiej prowadzonej na innych poziomach zarządzania krajem (np. regionalna polityka miejska), polityki prowadzonej na poziomie lokalnym przez same miasta lub polityki prowadzonej wobec funkcjonalnych obszarów miejskich przez organizacje reprezentujące władze lokalne (np. związki miast i obszarów wiejskich wchodzących w skład tych obszarów).”. Z drugiej strony autorzy założeń zdanie wcześniej napisali coś przeciwnego „Realizacja krajowej polityki miejskiej powinna być rozumiana szeroko – nie tylko jako działania Rządu wobec miast, ale także jako działania różnych grup obywateli i instytucji publicznych, w tym samorządów terytorialnych”.
Jak robić politykę miejską?
W zaproponowanej definicji polityki miejskiej mamy potwierdzenie przewidzianego nowego podejścia w zarządzaniu publicznym, tj. integrowanie wielu działań różnych publicznych podmiotów. Wyzwanie tyleż wzniosłe, co – biorąc pod uwagę stopień sprawności organizacyjnej naszego państwa – szalenie trudne. Jeden z głosów komentujących zauważył, iż panujący deficyt zdolności do współdziałania dwóch poziomów zarządzania – regionalnego i lokalnego jest istotnym zagrożeniem dla realizacji polityki miejskiej. MRR zakłada, że na poziomie krajowym koordynacją zajmie się komitet koordynacyjny ds. polityki rozwoju. Minister Elżbieta Bieńkowska podkreśliła, iż w jego skład powinien wejść przedstawiciel ministra finansów Polityka miejska ma korzystać systemu kontraktów terytorialnych, które będą obejmować konkretne przedsięwzięcia adresowane bezpośrednio i pośrednio do obszarów miejskich.
Bez strategii obszaru nie będzie pieniędzy na rozwój
W dokumencie założeń zapisano, iż niezbędnym warunkiem otrzymywania pieniędzy w ramach kontraktów terytorialnych i systemu polityki spójności jest wprowadzenie obowiązku przygotowania strategii rozwoju zintegrowanej ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planami miejscowymi dla miast i miejskich obszarów funkcjonalnych. W szczególności funkcjonalne obszary miejskie, ubiegające się o otrzymanie środków finansowych z UE będą zobligowane do przedstawiania strategii obejmujących jednostki administracyjne wchodzące w skład obszaru funkcjonalnego. Tryb i procedura przygotowywania tych dokumentów m zostać określona w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
