1 listopada 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw. Art. 5 jest ustawy wprowadzono zmianę w art. 21 ust. 5 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i zmieniono zasady ustalania wysokości diet radnych. Ustawa weszła w życie 1 listopada 2021 r.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 21 ust. 5 ustawy o samorządzie powiatowym wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Warto dodać, że dotychczas przelicznik wynosił półtorakrotność kwoty bazowej.

Powyższe oznacza, że maksymalna dieta radnego powiatowego może wynieść 4294,61 (kwota bazowa w 2021 r. wynosi 1789,42 x 2,4). Zgodnie z art. 21 ust. 5a ustawy o samorządzie powiatowym Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, maksymalną wysokość diet przysługujących radnemu w ciągu miesiąca, uwzględniając liczbę mieszkańców powiatów. Zgodnie z niedawno przyjętym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 października 2021 r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu powiatu radnemu przysługują w ciągu miesiąca diety w wysokości do:

1. 100% maksymalnej wysokości diety w powiatach powyżej 120 tys. mieszkańców;
2. 85% maksymalnej wysokości diety w powiatach od 60 tys. do 120 tys. mieszkańców;
3. 70% maksymalnej wysokości diety w powiatach poniżej 60 tys. mieszkańców.

Nowe rozporządzenie weszło w życie 1 listopada 2021 r. Progi procentowe w nowym rozporządzeniu zostały ustalone na identycznym poziomie jak w dotychczas obowiązującym rozporządzaniu 26 lipca 2000 r.

Powyższe oznacza, że maksymalna wysokości diet rannych wynosi:

1. 4294,61 zł z powiatach powyżej 120 tys. mieszkańców
2. 3650,42 w powiatach od 60 tys. do 120 tys. mieszkańców
3. 3006,23 w powiatach poniżej 60 tys. mieszkańców.

(przy wyliczeniu zastosowano zasady zaokrąglenia matematycznego do pełnych groszy).

Jednocześnie w art. 18 ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw wskazano, że przepisy ustaw zmienianych w art. 1, art. 2, art. 4-6 (przyp. Redakcji: zatem również art. 5 zmieniającego ustawę o samorządzie powiatowym), art. 11 i art. 12 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą mają zastosowanie do ustalania wysokości wynagrodzeń, diet, i uposażeń należnych od dnia 1 sierpnia 2021 r.

Przepis został sformułowany niezbyt fortunnie, bowiem w sektorze samorządowym ustawy określają maksymalne a nie minimalne wysokości diet. Zastosowanie tego przepisu w praktyce może przebiegać różnie w zależności od tego na jakich zasadach w poszczególnych powiatach ustalano zasady przyznawania diet radnym.

Sytuacja 1. Dotychczasowa uchwała rady powiatu w sprawie wysokości diet radnych ustalała wysokość diet w wartościach procentowych odnoszących się do maksymalnych wysokości diet dla danego typu powiatu. Przykładowo: przewodniczącemu rady przysługuje dieta w wysokość 100% maksymalnej wysokości diety w powiecie od 60 tys. do 120 tys. mieszkańców, wiceprzewodniczącemu rady przysługuje 90% diety w powiecie od 60 tys. do 120 tys. mieszkańców itd.

W takim w przypadku, w mojej ocenie, wyrównanie wysokości diety za okres od 1 sierpnia 2021 r. do 31 października 2021 r. przysługuje z mocy prawa na podstawie art. 18 ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw, w zw. z art. 21 ust. 5-5a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym.

W zależności od brzmienia uchwał, po 1 listopada 2021 r. może pojawić się konieczność dokonania korekt, w związku ze zmianą rozporządzenia wykonawczego do ustawy o samorządzie powiatowym w sprawie maksymalnych wysokości diet. Analiza przykładowych uchwał rad powiatów ustalających wysokość diet z wykorzystaniem wartości %, pokazuje, że dotychczasowe rozporządzenie z 2000 r. było wskazywane w podstawie prawnej uchwał bądź w samej treści uchwały, zatem dla porządku formalnego warto przyjąć nowe lub zmienić obowiązujące uchwały.

Sytuacja 2. Dotychczasowa uchwała rady powiatu w sprawie wysokości diet określała diety w wartościach kwotowych. Przykład dla powiatu od 60 do 120 tys. mieszkańców: Przewodniczącemu Rady Powiatu przysługuje dieta w wysokości 2 281,51 (tj. maksymalna wysokość diety przez zmianą przepisów).  

W takim przypadku z mocy prawa nie przysługuje żadne wyrównanie. Należy zaznaczyć, że ustawa o samorządzie powiatowym oraz rozporządzenie w sprawie określa maksymalne a nie minimalne wysokości diet radnych. Rada powiatu jest uprawniona do ustalenia diet na dowolnym poziomie w tym do zachowania ich wysokości na dotychczasowym poziomie.

W mojej ocenie możliwe jest jednak wprowadzenie wyrównania od 1 sierpnia 2021 r. poprzez stosowny zapis w nowej uchwale rady powiatu dotyczącej ustalenia wysokości diet radnych, jeżeli oczywiście rada zdecyduje się na przyjęcie nowej uchwały podwyższającej wysokość diet. Niewątpliwie celem ustawodawcy było umożliwienie wprowadzenia takiego wyrównania, jeżeli zdecydował się na wprowadzenie art. 18 do ustawy nowelizującej. Inne rozumienie tego przepis prowadziłoby do swoistej nierówności wśród radnych, gdzie o prawie do wyrównania wysokości diety lub braku takiego prawa decydowałby wyłącznie konstrukcja uchwały w sprawie wysokości diet.  

 Z ostrożności zalecałabym jednak aby informacja o wyrównaniu wysokość diety począwszy od 1 sierpnia 2021 r. znalazła się w samodzielnej jednostce redakcyjnej, tak aby w przypadku wątpliwości organu nadzoru, nie doszło do uchylenia całej uchwały.

Sytuacja 3. Dotychczasowa uchwała rady powiatu w sprawie wysokości diet określała ich wysokość poprzez odwołanie się do przelicznika kwoty bazowej. Przykład dla powiatu od 60 do 120 tys. mieszkańców: Przewodniczącemu rady przysługuje dieta w wysokości 1,275 kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

Również w podanym przykładzie nie ma podstaw do zastosowania wyrównania z mocy ustawy, nawet jeżeli pierwotną intencją rady powiatu było przyznanie przewodniczącemu rady diety w maksymalnej możliwej wysokości. Podobnie jak w „Sytuacji 2”, wyrównanie można przewidzieć w uchwale.

Sytuacja 4. Dotychczasowa uchwała rady w sprawie wysokości diet określała wysokość diet w % ale liczonym od 1,5-krotności kwoty bazowej. Taki sposób ustalania wysokości diet bywa praktykowany w powiatach pow. 120 tys. mieszkańców. Przykład zapisu: wysokość miesięcznej diety radnego w zależności od pełnionej funkcji stanowi procentowy udział w półtorakrotności kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw i wynosi 1) dla Przewodniczącego Rady Powiatu – 100%, 2) dla Wiceprzewodniczącego Rady Powiatu 95% itd.).

Również w tym przypadku nie ma podstaw do zastosowania wyrównania z mocy ustawy. Podobnie jak w „Sytuacji 2”, wyrównanie można przewidzieć w uchwale rady powiatu.