Posiadanie symboli identyfikujących samorząd takich jak herb, flaga, pieczęć jest dla każdego powiatu niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na tożsamość jego mieszkańców, integrację całego środowiska oraz jego promocję.

Złoty orzeł w koronie z literą „C” na piersi, na tle renesansowej, polskiej tarczy to emblemat, który na tle innych samorządowych herbów wyróżnia Powiat Cieszyński.

Przyjrzyjmy się nieco bliżej jego genezie oraz historii i znaczeniu pozostałych symboli.

Jak doszło do uchwalenia formy herbu i flagi Powiatu Cieszyńskiego?

Herb Powiatu Cieszyńskiego zawdzięcza swą formę konsultacjom w lokalnym środowisku historycznym oraz z Państwową Komisją Heraldyczną (funkcjonującą przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji), które zasadniczo wpłynęły na jego projekt graficzny. Projekt ten wraz z opinią merytoryczną Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Informacji Starostwa Powiatowego w Cieszynie, został przyjęty z uwagami przez Państwową Komisję Heraldyczną uchwałą Nr 175-1/O/2000 w dniu 20 września 2000 r.

na zdjęciu powyżej: stary herb Powiatu Cieszyńskiego

Herb w swojej pierwotnej współczesnej lecz już nieaktualnej formie i flaga powiatu powstały w okresie I kadencji powiatowego samorządu terytorialnego i po ustaleniu oraz przyjęciu ich formy przez Państwową Komisję Heraldyczną, zostały zatwierdzone przez Radę Powiatu Cieszyńskiego uchwałą Nr XXIX/181/2000 z dnia 28 grudnia 2000 r. Uwzględniając jednak dodatkowe uwagi wspomnianej Komisji Heraldycznej, w 2011 r. dokonano korekt herbu i flagi, zlecając na tej podstawie zaprojektowanie także tzw. banneru, flagi stolikowej i pieczęci, które ostatecznie zatwierdzono uchwałą Rady Powiatu Cieszyńskiego Nr IX/51/11 z dnia 31 maja 2011 r

Słów kilka o autorze obecnego herbu

Autorem obecnego herbu jest heraldyk - Alfred Znamierowski. Warto nadmienić, iż pan Alfred jest osobą znaną i cenioną w środowisku zarówno w Polsce jak i na świecie. Od ponad pół wieku zajmuje się heraldyką i weksylologią. Wykonuje ilustracje herbów i flag dla czasopism oraz wydawnictw. W 1997 założył Instytut Heraldyczno-Weksylologiczny. Zaprojektował znaki i insygnia dla ponad 170 polskich jednostek samorządu terytorialnego. Jest także Członkiem Komisji Heraldycznej przy MSWiA. W latach 1998-2000 był prezesem, następnie wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za dokumentowanie prawdy historycznej o dziejach Narodu Polskiego. Pracował również jako dziennikarz Radia Wolna Europa w Monachium i Głosu Ameryki w Waszyngtonie.

na zdjęciu powyżej: nowy herb Powiatu Cieszyńskiego

na zdjęciu powyżej: pieczęć Powiatu Cieszyńskiego

na zdjęciu powyżej: banner Powiatu Cieszyńskiego
 

na zdjęciu powyżej: flaga stolikowa Powiatu Cieszyńskiego

Historia oraz uzasadnienie formy herbu i flagi powiatu

Herb

Obecny herb Powiatu Cieszyńskiego nawiązuje bezpośrednio do zachowanych przekazów ikonograficznych dynastycznego herbu ostatnich Piastów cieszyńskich (na przykład herbu na krążku okiennym z 1611 r., herbu syna księcia Adama Wacława z 1649 r. w Cieszyńskiej Księdze Miejskiej, herbów na zachowanych pieczęciach ostatnich książąt cieszyńskich, herbu Księstwa Cieszyńskiego z herbarza „Scuta Nobilium Ducatus Tessinensis” z XVIII w. i innych). Poprzez tradycję utrwaliło się następnie, że ten właśnie herb książęcy stał się herbem Księstwa Cieszyńskiego, jako terytorium znajdującego się we władaniu Piastów.

Jeśli chodzi o kolorystkę, niektóre obce źródła, np. sztokholmski „Codex Bergshammar” z lat 1430–36 ukazuje cieszyńskiego orła z czerwonym dziobem, językiem oraz szponami. Jednak późniejsze źródła, jak np. „Herbarz Śląski” z lat 1577–78 przedstawia orła jedynie z czerwonym językiem, wysuwającym się ze wpółotwartego dzioba w barwie orła. Tę niezmienność wizerunku i barw potwierdza herbarz Siebmachera i późniejszy opis w dziele Spenera. Herbarz Siebmachera jest zaś współczesny dwóm piastowskim władcom cieszyńskim – Adamowi Wacławowi (1574-1617) i Fryderykowi Wilhelmowi (ur. 1601 zm. 1625). Tę kolorystkę godła, to znaczy złoty dziób z czerwonym językiem, potwierdza przede wszystkim wyobrażenie orła ze sztandaru księcia Adama Wacława z 1605 r., a także już wyżej przywoływane przykłady, które łącznie stanowią podstawę formy zarówno całego aktualnego herbu, jak i samego godła powiatu cieszyńskiego.

Nie mniej istotna wydaje się być kwestia korony na głowie orła i czas jej występowania. W Księstwie Cieszyńskim wizerunek orła koronowanego wprowadził Kazimierz II w 1487 r., którego następcy zatrzymali już na stałe taką właśnie formę. W ostatnich latach rządów Jana II Opolskiego (1460-1532), ukoronowany orzeł pojawił się, także jako godło drugiej górnośląskiej linii piastowskiej, pokrewnej linii cieszyńskiej, której dotychczasowym znakiem był orzeł bez korony. W Księstwie Cieszyńskim od końca XV w. ukoronowany orzeł pojawiał się więc niezmiennie na wszystkich pieczęciach książęcych, monetach i sztandarze aż do śmierci, w 1653 r. księżnej Elżbiety Lukrecji – ostatniej przedstawicielki dynastii Piastów na Górnym Śląsku. Dzięki podtrzymywanym stosunkom z dworem ostatnich Jagiellonów, a później Wazów, rysunek orła na pieczęciach piastowskich był wzorowany na orle z pieczęci koronnej, a jedyna różnica tkwiła w formie samej korony. Na głowie polskiego orła widniała w tym czasie renesansowo-barokowa korona zamknięta, zaś w godle książąt cieszyńskich do końca utrzymała się średniowieczna korona otwarta. Należy przy tym zauważyć, że orzeł koronowany oznaczał pierwszeństwo przed orłem ziem, który nie mógł być koronowany; inaczej mówiąc orzeł państwowy (a takim był orzeł książąt cieszyńskich) oznaczał suwerenność.

Obecna forma herbu powiatu cieszyńskiego – orzeł w koronie z literą „C” na piersi, na tle renesansowej, polskiej tarczy, została więc oparta o wymienione źródła ikonograficzne. Choć dostosowano ją do wymogów współczesnej heraldyki praktycznej, wyraźne odniesienia do wielowiekowej tradycji herbu Księstwa Cieszyńskiego powodują, że obecny herb powiatu cieszyńskiego ma elementy zasadniczo tradycyjne: granatową – renesansową tarczę, stylistykę rysunku i kolor godła, barwy szponów i języka oraz koronę. Współcześnie dodano jedynie literę „C” na piersi jako znak literowy powiatu.

Flaga

na zdjęciu powyżej: flaga Powiatu Cieszyńskiego

Flaga Powiatu Cieszyńskiego (jako symbol jednostki administracyjnej) jest znakiem nowym, nie mającym tradycji historycznej (choć, jak wspomniano, istniały w przeszłości sztandary książęce). Przed zatwierdzeniem jej formy rozpatrywano wersję flagi z dwupolowym, żółto-grantowym tłem w układzie poziomym, na którym w lewym górnym rogu (a więc na polu żółtym) miał być umieszczony cały herb powiatu czyli godło na tarczy.

Państwowa Komisja Heraldyczna uznała jednak za bardziej wskazane, aby flaga powiatu, podobnie jak w przypadku wielu innych flag ziemskich w Polsce, uzyskała charakter heraldyczny, to znaczy, aby granatową barwę tarczy rozciągnąć na całe tło prostokąta flagi, a na niej umieścić samo godło herbu czyli zatwierdzoną przez Komisję formę orła. Samorząd Powiatu Cieszyńskiego postanowił uwzględnić te sugestie i po raz pierwszy ustalił taką właśnie formę flagi razem z herbem wspomnianą uchwałą z dnia 28 grudnia 2000 r., a następnie (po korektach herbu) uchwałą z dnia 31 maja 2011 r.

Źródło: Opis historii i genezy herbu oraz flagi Powiatu Cieszyńskiego – Łukasz Konarzewski, Z-ca Naczelnika Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Informacji Starostwa Powiatowego w Cieszynie - na podstawie: Kaganiec M. – Heraldyka Piastów śląskich 1146 – 1707, Katowice 1992. Kaganiec M. – Rodowód herbu śląskiego, Katowice 1991. Lelewel J. – Herby w Polszcze, Poznań 1856. Panic I. – Herby Piastów cieszyńskich i ich stolicy Cieszyna, w : Rocznik Cieszyński IV-V, Cieszyn 1983, strony 141-150. Spyra J. – Piastowskie zabytki w zbiorach muzealnych, w : Rocznik Cieszyński VI-VII, Cieszyn 1991, strony 51-57.