Kandydat do pracy na samorządowe stanowisko urzędnicze musi spełniać określone wymogi. Jednym z nich jest posiadanie nieposzlakowanej opinii.
Tak nakazuje art. 6 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Jednocześnie ustawa ta nie wyjaśnia czym jest nieposzlakowana opinia. Oddziela ją jednak od wymogu niekaralności przyszłego urzędnika. Osobnym bowiem warunkiem, który musi spełniać osoba ubiegająca się o pracę w urzędzie jest to, nie była ona skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Jak wyjaśniła Helena Szewczyk w glosie do wyroku Sądu Najwyższego z 16 października 2009 r., sygn. akt I PK 85/09 kryterium nieposzlakowanej opinii odnosi się do znacznie szerszego kręgu sytuacji niż te, które mieszczą się w zakresie pojęcia niekaralności z winy umyślnej. W jej ocenie są osoby, które nie powinny uzyskać statusu urzędnika ze względu na brak spełnienia tzw. kwalifikacji etycznych, przykładowo osoby z poważnymi defektami charakterologicznymi (psychopaci lub socjopaci).
Jednocześnie przyjąć należy, że uznanie za winnego przy przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego lub umyślnych przestępstwach skarbowych jest tożsame z utratą nieposzlakowanej opinii.
Samo pojęcie nieposzlakowanej opinii budzić może w praktyce wątpliwości. Jest ocenne i nieostre. Podając do internetowym słownikiem PWN nieposzlakowany to taki, któremu nic nie można zarzucić pod względem moralnym. Zatem należałoby przyjąć, że osoba o nieposzlakowanej opinii wie jak się zachować, jej postępowanie jest godne i nienaganne. Potwierdza to Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 2002 r., sygn. akt I PKN 482/2001. SN wyjaśnił w nim, że nieposzlakowaną opinią cieszy się ten, komu nie można nic zarzucić, kto jest nienaganny, nieskazitelny. Z kolei osoba, która narusza dyscyplinę pracowniczą czy zawodową takiej opinii nie posiada. Do takiego wniosku doszedł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 grudnia 2007 r., sygn. akt II GSK 231/07. Analizowana przez sąd sprawa dotyczyła co prawda osoby wykonującej zawody prawnicze, jednakże może przez odwołanie do pojęcia nieskazitelnego charakteru mieć znaczenie także dla stanowisk urzędniczych. W orzeczeniu tym NSA uznał, że przewinienia dyscyplinarne sędziego mogą być traktowane jako dowód braku jego nieskazitelnego charakteru i niedawania przezeń rękojmi ego wykonywania zawodu radcy prawnego.
Utrata nieposzlakowanej opinii jest bolesna w skutkach. Jak bowiem orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 16 października 2009 r., sygn. akt I PK 85/09, utrata nieposzlakowanej opinii wymaganej od pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym oznacza niemożliwość przywrócenia do pracy.
O ile prawomocne skazanie wpływa na opinie, o tyle samo zawiadomienie prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa jeszcze nie. Orzekał o tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 9 grudnia 2015 r, sygn. akt II SA/Rz 613/15. Jak bowiem przyjął, zawiadomienie takie może zostać złożone przez kogokolwiek i przeciw komukolwiek. O utracie nieposzlakowanej opinii nie może stanowić także nieprzychylny artykuł zamieszczony w prasie. Sprawa dotyczyła osoby wybieranej na stanowisko sekretarza, która w przeszłości pełniła funkcję burmistrza. Kontrkandydat zarzucał jej brak posiadania nieposzlakowanej opinii. WSA uznał jednak, że oczywistym jest, że nie każdy mieszkaniec jest zadowolony ze sprawowania funkcji przez rządzących, a więc pojawienie się krytyki czy negatywnych komentarzy pod adresem organów władzy jest czymś najzupełniej zwyczajnym i naturalnym. Fakt sprawowania funkcji burmistrza trzy kadencje z rzędu świadczy dobitnie, że osoba cieszy się powszechnym szacunkiem i zaufaniem, a więc zarzuty o utracie nieposzlakowanej opinii są całkowicie nietrafione.
