W pierwszej części omawiania strategii rozwoju obszarów wiejskich, której projekt przygotował urząd marszałkowski Województwa Śląskiego, przedstawiliśmy śląskie podejście do wyznaczania, typologii i klasyfikacji obszarów wiejskich w regionie. Drugą część rozpoczniemy od prezentacji wizji rozwoju tych obszarów, jaką autorzy wybrali oraz celów, jakie rozwojowi postawili.
Wizja wspaniała, pełna wszystkiego
Tak to już z określaniem wizji jest, że zwykle są one obrazkiem z wyimaginowanym wizerunkiem krainy wiecznej szczęśliwości, zamiast oddawać w miarę realnie stan osiągnięcia sumy wcześniej postawionych celów. Ale element strategii, jakim wizja jest w praktyce tyleż abstrakcyjny, co w niewielkim stopniu istotny.
Na wizję stanu rozwoju obszarów wiejskich województwa śląskiego w 2030 roku składa się konkurencyjna, zdywersyfikowana gospodarka z dominującym rolnictwem i agroturystyką, a oprócz tego przy udziale produkcji ze źródeł odnawialnych, usługi opiekuńcze i rehabilitacyjne oraz enigmatycznie brzmiące „działalności usługowe i produkcyjne, których konkurencyjność opiera się na dostępie do czystego środowiska przyrodniczego”. Na tym nie koniec. Silne relacje z miastami „przyczyniają się do transferu wiedzy i technologii. W roku 2030 na śląskiej wsi rozwija działalność naukowa i badawcza, ludzie żyją dostatnio, w pięknym krajobrazie pielęgnują dziedzictwo i łączą ich „pozytywne relacje”.
Jakie cele?
Podobnie ogólnikowo brzmią wytyczone cele strategiczne: zdywersyfikowana struktura gospodarcza, wysoka jakość życia, pielęgnacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego; zintegrowany rozwój obszarów wiejskich i miejskich. Każdy z tych celów-haseł został rozbity na kilka celów szczegółowych. Lecz one także nie mówią czytelnikowi nic o specyfice regionu. Zostały na tyle ogólnie sformułowane, że pasowałyby do każdego innego regionu. Pozostaje szukać konkretów na jeszcze niższym poziomie – w rozdziale o kierunkach działań i przedsięwzięciach.
Jakie konkrety?
Struktura najniższego poziomu odpowiedzi na pytanie „jak” mają rozwijać się obszary wiejskie regionu, została ciekawie zaprezentowana. Matryca logiczna przedstawia relacje pomiędzy kierunkami działań określonymi dla każdego z celów szczegółowych, a typami obszarów wyróżnionych pod względem poszczególnych potencjałów (i ich skalą). I tak np. kierunek działania „realizacja polityki proinwestycyjnej zachęcającej inwestorów do lokowania kapitału na terenach wiejskich” wybrano w dwóch typach obszarów: po pierwsze w obszarach o potencjale położenia – (tu wybrano obszar metropolitalny i aglomeracyjne), a po drugie w obszarach o potencjale demograficznym (średnim i niskim). Wspieranie racjonalnej gospodarki gruntami – na obszarach o potencjale przyrodniczym średnim i wysokim; ale wspieranie liderów integrujących społeczności lokalne zaplanowano dla całe województwa.
Następnie dla poszczególnych celów szczegółowych i podporządkowanych kierunków działań, określono przedsięwzięcia. Przy czym, po zastosowanym pojęciu „przedsięwzięcia” spodziewać się należałoby określenia konkretnych wymiarów – miejsca, czasu i zakresu rzeczowego. Tymczasem przykładem przedsięwzięcia jest „Organizowanie współpracy ponadregionalnej ukierunkowanej na rozwój specjalizacji rolniczych województwa”, „Tworzenie sieci powiązań producent – przetwórnia konsument w regionie”, czy „Kreowanie marki śląskiej żywności”, „Budowa instalacji wiatrowych z uwzględnieniem wymogów ochrony krajobrazu’. Próżno szukać miejsca, terminu szacunku kosztów, czy źródła finansowania.
Nierówna strategia
Najbardziej rozbudowaną częścią dokumentu, jak to zwykle bywa, jest diagnoza zajmująca niema połowę objętości tekstu. Autorzy podzielili ją na podrozdziały odpowiadające analizie stanu pod trzema podstawowymi względami: społeczno-gospodarczym, przy czym z komponentu gospodarczego wyjęto rolnictwo i potraktowano jako osobną całość, oraz pod względem uwarunkowań środowiskowych. Bazą dla analiz były głównie publiczne dane statystyczne z różnych źródeł, ale wykorzystano również badania opinii mieszkańców. Część diagnostyczną kończy, istotna z punktu widzenia programowania działań, prezentacja zróżnicowania subregionalnego obszarów (zróżnicowanie to uznano jednoznacznie za atut). W tabeli przedstawiono uwarunkowania rozwoju terenów wiejskich poszczególnych subregionów w rozbiciu na atuty, problemy i postulowane kierunki rozwoju.
Niewątpliwie najmocniejszą stroną strategii jest zaprojektowana metodyka identyfikowania i wyznaczania obszarów wiejskich w regionie. Niestety przy tak nakreślonej diagnozie, także w ujęciu subregionalnym, oraz szczegółowo zaprojektowanej typologii i klasyfikacji obszarów rośnie apetyt czytelnika na precyzyjnie zaprogramowane działania w konkretnym miejscu, czasie i szacunku wartości. Niestety ta część jest najsłabsza.
