Gminna jednostka organizacyjna może być uznana za podatnika podatku od wartości dodanej tylko, jeżeli prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą. A o tym, czy taka działalność jest prowadzona powinien zadecydować sąd krajowy.
30 czerwca Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości wydał opinię w polskiej sprawie dotyczącej VAT. Chodzi o sprawę gmina Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów (sygn C 276/14).
Od czego się zaczęło
Gmina Wrocław zwróciła się do ministra finansów z pytaniem, czy w zakresie czynności opodatkowanych podatkiem VAT gminna jednostka budżetowa może zostać zarejestrowana jako podatnik VAT odrębnie od gminy, czy też sama gmina powinna być zarejestrowana w charakterze podatnika z tytułu czynności dokonanych przez swoją jednostkę budżetową. Zdaniem tej gminy jej jednostki budżetowe nie spełniają kryterium samodzielności wymaganego do posiadania statusu podatnika VAT, przewidzianego w art. 15 ust. 1 i 2 krajowej ustawy VAT, a w konsekwencji, nie mogą zostać zarejestrowane odrębnie. Rejestracja gminnych jednostek budżetowych odrębnie od gminy pociągałaby za sobą ponadto pewne praktyczne niedogodności. W interpretacjach indywidualnych minister finansów uznał, że ponieważ gminne jednostki budżetowe wyodrębnione ze struktury gminy prowadzą – z punktu widzenia obiektywnych kryteriów – działalność gospodarczą samodzielnie i wykonują w związku z tym czynności opodatkowane podatkiem VAT, należy je uznać za podatników VAT odrębnych od gminy.
Na interpretacje ministra gmina Wrocław wniosła skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Po ich oddaleniu skarg gmina wniosła skargę kasacyjną do sądu odsyłającego.
Postanowieniem z 30 stycznia 2013 r. skład zwykły Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpił do składu poszerzonego tego sądu z pytaniem, czy gminna jednostka budżetowa jest podatnikiem podatku od towarów i usług. W uchwale z 24 czerwca 2013 r. skład poszerzony orzekł, że gminne jednostki budżetowe, o których mowa w tej sprawie, nie są podatnikami VAT, gdyż pomimo ich organizacyjnej odrębności od gminy, nie prowadzą one działalności gospodarczej w sposób samodzielny lub niezależny od gminy.
Natomiast zgodnie z postanowieniem odsyłającym, nie jest jasne, w jakim zakresie w świetle prawa Unii warunek samodzielności zawarty w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112 należy zastosować wobec podmiotów prawa publicznego. Sąd odsyłający podaje w wątpliwość także zgodność tego warunku samodzielności z ustanowionymi w art. 5 ust. 3 i art. 4 ust. 2 TUE zasadami pomocniczości i autonomii instytucjonalnej, zgodnie z którymi struktura jednostek samorządu terytorialnego i rozdział ich kompetencji należy do kompetencji państw członkowskich.
Ze względu na wątpliwości co do wykładni art. 9 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112, Naczelny Sąd Administracyjny zawiesił postępowanie w sprawie i zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym. Chodziło o odpowiedź na pytanie, czy w jednostka organizacyjna gminy może być uznana za podatnika VAT w sytuacji, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 dyrektywy [2006/112], pomimo, że nie spełnia warunku samodzielności (niezależności) przewidzianego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy.
Sposób prowadzenia działalności
Rzecznik szczegółowo zbadał sprawę. W jego opinii Trybunał Sprawiedliwości UE powinien uznać, że art. 9 ust. 1 dyrektywy 112 należy interpretować w ten sposób, iż gminna jednostka organizacyjna może być uznana za podatnika podatku od wartości dodanej tylko, jeżeli prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą w jego rozumieniu. Opinia zawiera przy tym zastrzeżenie, że to do sądu krajowego należy przeprowadzenie oceny, czy gminne jednostki budżetowe prowadzą działalność gospodarczą samodzielnie.
Warunek samodzielności sprowadza się ostatecznie do kwestii sposobu prowadzenia działalności gospodarczej, niczego więcej. Rzecznik wyjaśnił że to, czy dana jednostka ponosi ryzyko gospodarcze, jest jedną z okoliczności, które należy wziąć pod uwagę podczas oceny sposobu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Znaczenie może mieć także prowadzenie działalności przez jednostkę we własnym imieniu i na własny rachunek, istnienie własnego majątku, swobodna organizacja zasad wykonywania pracy, zasoby osobowe i rzeczowe oraz odpowiedzialność umowna i deliktowa za szkody wyrządzone osobom trzecim.
Zdaniem Rzecznika oceny samodzielnego charakteru działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 112 należy dokonywać w każdym wypadku indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy. Biorąc pod uwagę konieczną znajomość szczególnych cech polskiego systemu administracji lokalnej, to właśnie sąd krajowy jest najodpowiedniejszy, aby ocenić, czy gminne jednostki budżetowe, których dotyczy pytanie, prowadzą działalność samodzielnie. Trybunał Sprawiedliwości nie ma wszystkich informacji dotyczących administracji lokalnej w Polsce niezbędnych do przeprowadzenia takiej oceny i dlatego jej dokonanie powinno należeć do sądu odsyłającego.
Sprawą zajmie się teraz Trybunał Sprawiedliwości. Zobaczymy czy przyłączy się do opinii Rzecznika Generalnego.
Z pełną opinią można zapoznać się tutaj.
