Ustrój podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą, a także inne sprawy dotyczące jego funkcjonowania nieuregulowane w ustawie określa statut. A statut, zgodnie z art. 42. ust. 3. ustawy o działalności leczniczej, nadaje podmiot tworzący. A art. 43 wynikają uprawnienia dla podmiotu tworzącego, który może pozbawić podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą składników przydzielonego lub nabytego mienia w przypadku jego połączenia albo przekształcenia, przeprowadzanych na zasadach określonych w ustawie.

Odpowiedzialność za zarządzanie podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą ponosi kierownik (art. 46. ust. 1). Na podstawie ust. 3. tego samego artykułu, podmiot tworzący nawiązuje z kierownikiem stosunek pracy na podstawie powołania lub umowy o pracę albo zawiera z nim umowę cywilnoprawną. Stąd wynika uprawnienie podmiotu tworzącego do zatrudniania kierownika podmiotu leczniczego.

Innym uprawnieniem dla podmiotu tworzącego jest wykorzystanie organu podmiotu leczniczego, jakim jest rada społeczna. Zgodnie z art. 48. 1. W podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą działa rada społeczna, która jest organem:

1. inicjującym i opiniodawczym podmiotu tworzącego;
2. doradczym kierownika.

I tę funkcje inicjującą oraz opiniodawczą, podmiot tworzący może wykorzystywać do realizacji nadzoru nad podmiotem leczniczym. Ponieważ do zadań rady społecznej należy:

1. przedstawianie podmiotowi tworzącemu wniosków i opinii w sprawach:
   1. zbycia aktywów trwałych oraz zakupu lub przyjęcia darowizny nowej aparatury i sprzętu medycznego,
   2. związanych z przekształceniem lub likwidacją, rozszerzeniem lub ograniczeniem działalności,
   3. przyznawania kierownikowi nagród,
   4. rozwiązania stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej z kierownikiem,
   5. regulaminu organizacyjnego; oraz
2. dokonywanie okresowych analiz skarg i wniosków wnoszonych przez pacjentów, z wyłączeniem spraw podlegających nadzorowi medycznemu;
   1. zbycia aktywów trwałych oraz zakupu lub przyjęcia darowizny nowej aparatury i sprzętu medycznego,
   2. regulaminu organizacyjnego;
3. dokonywanie okresowych analiz skarg i wniosków wnoszonych przez pacjentów, z wyłączeniem spraw podlegających nadzorowi medycznemu;
4. opiniowanie wniosku w sprawie czasowego zaprzestania działalności leczniczej;
5. wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i statucie.

Ponieważ:

• radę społeczną powołuje i odwołuje oraz zwołuje jej pierwsze posiedzenie podmiot tworzący,
• jako przewodniczący rady występuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa lub osoba przez niego wyznaczona – w podmiotach utworzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego,
• jako członkowie występują – przedstawiciele wybrani przez odpowiednio: radę gminy lub radę powiatu – w liczbie określonej przez podmiot tworzący, albo przez sejmik województwa – w liczbie nieprzekraczającej 15 osób, albo przez podmiot tworzący podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą o ogólnokrajowym lub ponadwojewódzkim obszarze działania - w liczbie nieprzekraczającej 15 osób, w tym po jednym przedstawicielu Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych,
• podmiot tworzący może zagwarantować sobie odpowiedni nadzór nad podmiotem leczniczym. Dodatkowo podmiot tworzący ma uprawnienie do ogłoszenia konkursu na stanowisko kierownika i zastępcy kierownika. Po rozstrzygniętym konkursie, podmiot tworzący nawiązuje stosunek pracy albo zawiera umowę cywilnoprawną z kierownikiem, co również umożliwia sprawowanie nadzoru.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor: Janusz Atłachowicz