Słoneczna Italia jest zdecentralizowana. Zgodnie z konstytucją zachowuje przy tym charakter państwa unitarnego.

Włochy dzielą się na regiony, prowincje, gminy i miasta metropolitarne. Stanowi o tym włoska konstytucja. Z niej też wynika, że wszystkie te jednostki mają zagwarantowaną autonomię. Mają własne statuty, władze i kompetencje.

W Italii jest dwadzieścia regionów. Spośród nich pięć to tzw. regiony specjalne, czyli Sycylia, Sardynia, Trydent-Górna Adyga, Dolina Aosty oraz Friuli-Wenecja Julijska. One mają specjalny status autonomii wynikający m.in. z licznej obecności mniejszości narodowych, umożliwiający im stanowienie prawa w niektórych dodatkowych sferach. Do regionów należy władza ustawodawcza w odniesieniu do każdej materii wyraźnie nie zarezerwowanej dla ustawodawstwa państwa.

Regiony

Organami regionu są: rada regionalna, zarząd (giunta) i jego przewodniczący. Rada sprawuje władzę ustawodawczą przyznaną regionowi i inne funkcje udzielone mu przez konstytucję i przez ustawy. Może przedstawiać izbom projekty ustaw. Zarząd jest organem wykonawczym regionu. Natomiast przewodniczący zarządu reprezentuje region; kieruje polityką regionu i jest za nią odpowiedzialny; promulguje ustawy i wydaje rozporządzenia regionalne; kieruje działalnością administracyjną przekazaną przez państwo regionowi, stosując się do wytycznych Rządu Republiki. W regionie są tworzone organy sądownictwa administracyjnego pierwszej instancji.

Prowincje

Regiony włoskie dzielą się na prowincje, których jest ok. 100. Prowincje są odpowiednikami polskich powiatów. Wśród ich kompetencji znajdują się m.in. ochrona środowiska, gospodarka odpadami i wodna, rozwój gospodarczy (wsparcie przedsiębiorstw, polityka zatrudnienia), transport (mobilność, drogi, infrastruktura), szkolnictwo.

W prowincji organem ustawodawczym jest rada. Ona jest organem ukierunkowania i kontroli politycznej, i administracyjnej oraz organem z ograniczoną kompetencją do uchwalania aktów podstawowych w postaci własnego statutu  oraz statutów, organów specjalnych o lokalnym charakterze, regulaminów, planów finansowych, rocznych i wieloletnich budżetów, itd.

Organem wykonawczym jest zarząd - giunta na czele z przewodniczącym. Przewodniczący prowincji ponosi odpowiedzialność za funkcjonowanie całej administracji prowincjonalnej. Zwołuje on posiedzenia zarządu, przewodniczy im, a także nadzoruje działalność administracji własnej i zleconej. Giunta prowincjonalna ma za zadanie współpracować z przewodniczącym prowincji w zarządzaniu prowincją. W tym celu podejmuje kolegialne uchwały.

Na tle włoskich prowincji wyróżniają się dwie autonomiczne: Trydent i Bolzano (które uposażone są w kompetencje regionów i korzystają zatem z uprawnień ustawodawczych) oraz autonomiczny region Doliny Aosty, w którym funkcjonuje tylko jedna prowincja, a w związku z tym władze regionalne wykonują również te kompetencje, które w regionach o prawach zwyczajnych są sprawowane przez prowincje.

Miasta metropolitalne

Z początkiem 2015 r. powołane zostały miasta metropolitalne, które zastąpiły niektóre prowincje, np. Mediolanu czy Rymu.

Na czele każdej z tych metropolii stoi prezydent (burmistrz głównego miasta metropolii) oraz rada metropolii wybierana pośrednio ze wszystkich JST ją tworzących. Metropolie przejęły kompetencje w tych obszarach, które są wspólne i spójne dla jednostek samorządu terytorialnego je tworzących, czyli transport, gospodarka mieszkaniowa oraz energetyczna, a także planowanie przestrzenne, drogi, oświata, kultura i turystyka, chociaż prawo zostawia tutaj swobodę do podzielenia kompetencji każdemu z miejskich obszarów funkcjonalnych. Metropolie są finansowane z środków centralnych, podatków lokalnych i funduszy unijnych.

Gminy

Wspólnotą najniższego szczebla są gminy. Jest ich ok. 8100. Do organów gminy należą: rada gminy, zarząd oraz wójt (syndyk). Organizacja i funkcjonowanie gminy wiąże się z przekazaniem części kompetencji ze szczebla centralnego do niższego. Gminy mają prawo do samodzielnego postępowania realizując własne cele, które jednak nie mogą być sprzeczne z interesem społecznym. Do gmin należą wszelkie zadania administracyjne dotyczące ludności i obszaru gminy, w zakresie własnych usług publicznych, które są świadczone na rzecz jednostki lokalnej społeczności, zagospodarowania przestrzennego, rozwoju gospodarczego, z wyjątkiem zadań przypisanych innym podmiotom prawa państwowego lub regionalnego.

Dochody

Zgodnie z konstytucją, gminy, prowincje, miasta metropolitalne i regiony mają autonomiczne źródła dochodów. Ustalają i stosują podatki i dochody własne (według zasad koordynacji finansów publicznych i systemu podatkowego). Dysponują współudziałem w zysku z podatków skarbowych państwa odnoszących się do ich terytoriów. Środki te zgodnie z konstytucją pozwalają gminom, prowincjom, miastom metropolitalnym i regionom na całkowite finansowanie zadań publicznych na nie nałożonych.

Ponadto państwo przeznacza środki dodatkowe i podejmuje specjalne interwencje na rzecz określonych gmin, prowincji, miast metropolitalnych i regionów.

Wszystkie szczeble samorządu posiadają własny majątek. Mogą podejmować zadłużenie jedynie dla finansowania wydatków inwestycyjnych.

Źródło: Sejm RP, Wikipedia.org, Wikipedia.org, turystykawmiescie.org, scenotacja.comicgenesis.com