Przeniesienie przez miasto na prawach powiatu prawa własności nieruchomości z nakazu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie, stanowi dostawę towaru. Nie jest ona jednak obciążeniem ekonomicznym dla wywłaszczonego.
Taką uchwałę podjął Naczelny Sąd Administracyjny 12 października br. (sygn. akt I FPS 1/15, publikowany na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Ma ona istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu toczącego się pomiędzy miastem na prawach powiatu – Wrocław a ministrem finansów. Sprowadza się on do odpowiedzi na pytanie, czy w sytuacji, w której miasto Wrocław zostało wywłaszczone z nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez prezydenta Wrocławia i za odszkodowaniem mamy do czynienia z opodatkowaną podatkiem VAT dostawą towarów.
Zaczęło się od drogi
Wrocław – miasto na prawach powiatu – realizowało inwestycję: budowa drogi krajowej, stanowiącej obwodnicę miasta. Aby ta postała, konieczne było przeniesienie własności nieruchomości należących do Wrocławia na rzecz Skarbu Państwa. Nastąpiło to w drodze wywłaszczenia i za odszkodowaniem.
W konsekwencji własność nieruchomości przeszła na własność Skarbu Państwa, reprezentowanego przez prezydenta Wrocławia, który też został zobowiązany do wypłaty odszkodowania na rzecz gminy Wrocław. W praktyce oznaczało to, że miasto Wrocław zapłaciło samo sobie odszkodowanie za przejęte przez Skarb Państwa nieruchomości.
Pozostała jeszcze kwestia podatku od towarów i usług. I w tej właśnie sprawie prezydent Wrocławia wystąpił o interpretację do ministra finansów. Prezentował przy tym stanowisko, że w opisanym stanie faktycznym obowiązek podatkowy nie powstał, ponieważ faktycznie nie doszło do przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie, a więc nie miała miejsca odpłatna dostawa towaru opodatkowana podatkiem VAT. W ocenie prezydenta Wrocławia nie jest możliwym uznanie za opodatkowaną dostawę towaru przeniesienie własności rzeczy z mocy prawa, jeżeli nastąpiło przejście własności w sensie cywilnoprawnym, a nie miało miejsca przeniesienie ekonomicznego władztwa nad rzeczą.
Stary-nowy właściciel
Odmienne stanowisko w sprawie prezentował jednak minister finansów. Wskazywał, że ponieważ prawo własności zostało przeniesione z Wrocławia na Skarb Państwa, to zmienił się właściciel. A w konsekwencji Wrocław nie mógł dysponować nieruchomością jak właściciel. Wskazywał też, że czynność ta była odpłatna (wywłaszczenie nastąpiło za odszkodowaniem).
- W sprawie nie ma znaczenia, kto w imieniu nabywcy (Skarbu Państwa) dokona zapłaty za nieruchomości, jak również nie ma znaczenia, czy płatność dokonywana jest bezpośrednio przez nabywcę, czy osobę trzecią, ale ważny jest związek wynagrodzenia z dokonaną dostawą – dowodził.
Sprawa trafiła do sądu. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 3 lipca 2013 r.(sygn. akt I SA/Wr 401/13) przyznał rację prezydentowi miasta. W ocenie sądu miasto nigdy nie straciło faktycznego władztwa nad nieruchomością. A w konsekwencji nie można było mówić o dostawie towaru w rozumieniu ustawy o VAT.
Minister wniósł na ten wyrok skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. A ten rozpatrując sprawę, powziął istotne wątpliwości i skierował pytanie prawne do składu 7 sędziów NSA o następującej treści: czy przeniesienie prawa własności nieruchomości z nakazu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie, którego ekonomiczny ciężar (w tym ciężar uiszczenia podatku) poniesie wywłaszczony, można uznać za czynność opodatkowaną w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.
Skład siedmiu sędziów NSA uznał, że tak, ale podkreślił przy tym, że jest to dostawa towaru nieskutkująca ekonomicznym obciążeniem wywłaszczonego ciężarem uiszczenia podatku z tytułu tej czynności. NSA podkreślił, że samo przeniesienie własności w sensie cywilistycznym zawsze stanowi dostawę towarów. Co więcej, w sprawie nie dochodzi do sytuacji, gdy Skarb Państwa dokonuje wywłaszczenia z pokrzywdzeniem miasta na prawach powiatu. Z jednej bowiem strony ciążą na nich dodatkowe prawa i obowiązki, ale z drugiej otrzymują na nie dodatkowe wsparcie finansowe z budżetu państwa. W konsekwencji Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że trudno przy takim wywłaszczeniu przyjąć, że ciężar ekonomiczny daniny obciąża miasto na prawach powiatu.
