Zarząd Województwa Śląskiego przedstawił do konsultacji projekt strategii rozwoju obszarów wiejskich tego regionu. Jednym z założeń do prac nad strategią jest współzależny rozwój obszarów wiejskich i miejskich. Czynnikiem determinującym rozwój uznano tzw. presję inwestycyjną. Uznano, iż wyższa dynamika inwestycji budowlanych zmusza do większej ochrony terenów rolniczych.
Wskaźnik wiejskości i wyznaczenie obszarów
W interesujący sposób przedstawiono w strategii metodykę wyznaczenia obszarów wiejskich. Po pierwsze, przyjęto tzw. wskaźnik wiejskości. Obliczony został dla pokrywającej całe województwo siatki pól podstawowych (kwadratów) o bokach 0,5 x 0,5 km. Dla tych kwadratów obliczono udział terenów rolniczych i zabudowy jednorodzinnej (stymulanty), oraz udział zabudowy miejskiej (destymulanta), wykorzystując w tym celu dane o pokryciu terenu pochodzące z Bazy Danych Obiektów Topograficznych. Obliczone udziały zostały poddane procesowi normalizacji, przyporządkowano im odpowiednie wagi, a następnie zsumowano. Uzyskano dzięki temu wartość wskaźnika sumarycznego dla każdego kwadratu (nazwanego wskaźnikiem wiejskości).
Po drugie, zdecydowano, iż w skład obszaru wiejskiego wchodzą: wszystkie gminy wiejskie; gminy miejsko-wiejskie w części wiejskiej; gminy miejsko-wiejskie w części miejskiej – jeżeli ta część spełnia warunek pokrycia w 60 proc. polami podstawowymi (kwadratami o boku 0,5 x 0,5 km) posiadającymi wartość wskaźnika wiejskości > 0,6. W skład obszaru wiejskiego nie wchodzą: rdzenie metropolii górnośląskiej i aglomeracji: Bielskiej, Rybnickiej i Częstochowskiej. Wyniki tej delimitacji zaprezentowano graficznie.
Lokalne ośrodki rozwoju
Zgodnie z założeniem współzależności rozwoju obszarów miejskich i wiejskich, określono również tzw. lokalne ośrodki rozwoju. Są to ośrodki miejskie położone poza metropolią i aglomeracjami oraz poza ich bezpośrednim otoczeniem funkcjonalnym, o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 60 tys., które skupiają procesy rozwoju na poziomie lokalnym. Wyznaczone zostały one w powiatach ziemskich na podstawie dwóch analiz: analizy strumienia powiązań gospodarczo-przestrzennych oraz analizy dojazdów do szkół ponadgimnazjalnych. W każdym powiecie ziemskim wyodrębniono gminę/gminy, która posiada największy odsetek powiązań (skierowanych do gminy) spośród wszystkich gmin tego powiatu (gminy wyznaczono osobno w zakresie każdego z tych dwóch kryteriów, i połączono graficznie). W wyniku delimitacji - do lokalnych ośrodków rozwoju zaliczone zostały: Zawiercie, Kłobuck, Koniecpol, Myszków, Żywiec, Pszczyna, Racibórz, Cieszyn i Lubliniec.
Do obszarów funkcjonalnych wyznaczonych lokalnych ośrodków rozwoju zaliczono gminy: (a) posiadające wskaźnik wyjazdów do pracy do lokalnych ośrodków rozwoju większy niż 10 proc; (b) posiadające wskaźnik wyjazdów do szkół ponadpodstawowych w lokalnych ośrodkach rozwoju większy niż 50 proc.; (c) spełniające jedno z dwóch ww. kryteriów. Wyłączono przy tym gminy położone w bezpośrednim otoczeniu funkcjonalnym metropolii lub aglomeracji. W ten sposób każdą z gmin zakwalifikowano do obszarów funkcjonalnych lokalnych ośrodków rozwoju, a wynik przedstawiono w tabeli.
Obszar obszarowi nie równy
Opierając się na szczegółowej diagnozie przeprowadzonej dla obszarów wiejskich i sektora rolno-spożywczego regionu, do głównych kryteriów wyznaczania typów obszarów zaliczono: położenie; potencjał demograficzny; potencjał glebowy; potencjał przyrodniczy. Do pierwszego typu zaliczono obszar wiejski położony w metropolii lub aglomeracji, w bezpośrednim otoczeniu funkcjonalnym, w lokalnym ośrodku rozwoju, w obszarze funkcjonalnym lokalnego ośrodka rozwoju, i inne; wynik zaprezentowano graficznie. Ze względu na każdy z elementów potencjału podzielono obszary na te o dużym, średnim i małym otencjale, opierając się o dane ze stosownych źródeł; a wynik zaprezentowano graficznie.
Czemu służy tak precyzyjny podział? Odpowiedź na to pytanie w następnym materiale, gdzie przedstawimy część projektową strategii.
Źródło: projekt Strategii rozwoju obszarów wiejskich Województwa Śląskiego do roku 2030, materiał dla KWRiST
