Powiaty potrzebują w tym roku co najmniej 2,4 mld zł wsparcia na ustabilizowanie swojej sytuacji budżetowej. Zgromadzenie Ogólne Związku Powiatów Polskich  w jednym ze stanowisk wyraziło oczekiwanie, że w poczuciu odpowiedzialności za sprawne funkcjonowanie państwa co najmniej taka kwota zostanie zabezpieczona w budżecie państwa i przekazana powiatom nie później niż w III kwartale br.

Mimo kluczowej roli w systemie administracyjnym państwa powiaty nie zostały odpowiednio wyposażone w dochody własne. W praktyce kluczowym źródłem dochodów jest udział w podatku dochodowym od osób fizycznych. Ma to tym większe znaczenie, że jakiekolwiek zmiany systemowe w tym podatku mają nieproporcjonalnie duży wpływ na stan finansów powiatów.

Zmiany podatkowe pogarszają sytuację powiatów

Dzieje się tak za sprawą zmian podatkowych wprowadzanych sukcesywnie od roku 2019. Choć zmiany odczuły wszystkie kategorie jednostek samorządu lokalnego, to w powiatach braki finansowe są szczególnie dotkliwe.

Deficyt operacyjny powiatów

Efekt? W 2023 roku powiaty po raz pierwszy musiały się wykazać deficytem operacyjnym – niemożliwością pokrycia wydatków bieżących z dochodów bieżących. Sumaryczny deficyt operacyjny powiatów wyznaczony w oparciu o dane z wieloletnich prognoz finansowych wynosi prawie 900 mln zł.

Zaniżanie planowanych wydatków bieżących

- W rzeczywistości skala braków w budżetach jest jeszcze większa, gdyż ze względu na konieczność wykazania się zdolnością do spłaty deficytu operacyjnego w latach kolejnych wiele powiatów musiało zaniżać planowane wydatki bieżące – alarmują starostowie w stanowisku w sprawie w sprawie środków niezbędnych do stabilizacji budżetów powiatów w roku 2023 r.

Szacuje się, że w przypadku wydatków na wynagrodzenia (w tym przede wszystkim wynagrodzenia nauczycieli) zaniżenie wynosi około 700 mln zł, a w przypadku wydatków bieżących innych niż wynagrodzenia – nie mniej niż 800 mln zł.

Przedstawione kwoty nie obejmują potrzeb miast na prawach powiatu, w przypadku których trudno jest analitycznie rozdzielić wydatki bieżące związane z zadaniami powiatowymi i gminnymi.