Sam fakt zwrócenia się o opinię do jednostki pomocniczej gminy, niezależnie od tego czy faktycznie tę opinię uzyskano, nie może świadczyć o zrealizowaniu dyspozycji art. 12 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Kierując się racjonalnością ustawodawcy przyjąć bowiem należy, że tworząc w art. 12 ust. 5 ustawy element procedury uchwałodawczej nie chodziło tylko i wyłącznie o zwrócenie się o udzielenie przedmiotowych opinii, ale o ich faktyczne uzyskanie, gdyż przepis mówi wprost o zasięgnięciu opinii, nie zaś jedynie o zrealizowaniu formalnego obowiązku wystąpienia o nią. Do tego rodzaju wniosków prowadzą zarówno rezultaty wykładni gramatycznej, jak i systemowej oraz funkcjonalnej analizowanego przepisu. Nie sposób jest bowiem stwierdzić czemu miałoby służyć samo wystąpienie o opinię, bez faktycznego uzyskania stanowiska odpowiedniej jednostki pomocniczej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził nieważność uchwały rady gminy, która zmieniała wcześniejsze przepisy dotyczące ograniczenia nocnej sprzedaży alkoholu. Sąd uznał, że w toku prac nad uchwałą doszło do istotnego naruszenia prawa, polegającego przede wszystkim na niezasięgnięciu opinii wszystkich jednostek pomocniczych gminy oraz pominięciu opinii właściwej komisji rady miejskiej.
Sprawa dotyczyła uchwały rady gminy zmieniającej dotychczasowe ograniczenia w sprzedaży alkoholu przeznaczonego do spożycia poza miejscem zakupu. Jak wskazał sąd, zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, rada gminy ma prawo wprowadzać ograniczenia w nocnej sprzedaży napojów alkoholowych między godziną 22:00 a 6:00. Przed podjęciem takiej uchwały także zmieniającej wcześniejsze regulacje rada ma jednak obowiązek zasięgnięcia opinii jednostek pomocniczych, czyli sołectw.
W rozpatrywanej sprawie gmina przesłała projekt uchwały do 19 z 20 sołectw, a opinie uzyskano tylko od 14 z nich. Ponadto, w części przypadków stanowiska przedstawili jedynie sołtysi, bez uchwał zebrań wiejskich co sąd uznał za nieprawidłowe. Wskazano, że zgodnie z przepisami i statutami sołectw, to zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy jest właściwe do wyrażania opinii w imieniu jednostki pomocniczej. W ocenie sądu samo wystąpienie o opinię nie wystarcza konieczne jest jej faktyczne uzyskanie przed podjęciem uchwały.
Drugim istotnym naruszeniem było pominięcie opiniowania projektu uchwały przez właściwą komisję rady miejskiej. Zgodnie ze statutem gminy, każdy projekt uchwały powinien być wcześniej rozpatrzony przez komisję, a jej opinia przedstawiona radzie. Sąd podkreślił, że obowiązek ten ma charakter bezwzględny i jego pominięcie narusza zasady procedury uchwałodawczej, prowadząc do nieważności aktu.
WSA przypomniał, że zgodnie z art. 147 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd może stwierdzić nieważność uchwały organu gminy, jeśli została ona wydana z istotnym naruszeniem prawa. Takim naruszeniem jest m.in. pominięcie obowiązkowych elementów procedury uchwałodawczej, jak zasięgnięcie wymaganych opinii czy naruszenie postanowień statutu gminy.
W uzasadnieniu wskazano również, że rola opinii jednostek pomocniczych i komisji rady nie ma charakteru czysto formalnego. Ma ona zapewnić udział wspólnot lokalnych i wewnętrznych struktur samorządu w procesie stanowienia prawa miejscowego, które bezpośrednio wpływa na życie mieszkańców. Pominięcie tych elementów osłabia demokratyczny charakter procesu uchwałodawczego i narusza zasady transparentności działania organów gminy.
W konsekwencji sąd stwierdził nieważność uchwały w całości. Gmina będzie musiała ponownie przeprowadzić procedurę legislacyjną tym razem z zachowaniem wszystkich wymogów formalnych, w tym uzyskaniem opinii wszystkich sołectw oraz właściwej komisji rady.
Orzeczenie to przypomina samorządom, że nawet w przypadku pozornie drobnych zmian w lokalnych regulacjach konieczne jest ścisłe przestrzeganie procedur przewidzianych w ustawie i statucie. Każde odstępstwo w procesie uchwałodawczym zwłaszcza dotyczące udziału jednostek pomocniczych i komisji może prowadzić do stwierdzenia nieważności uchwały przez sąd administracyjny.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 4 września 2025 r., sygn. II SA/Go 385/25
Źródło: CBOSA
