Tytułowy nadzór zmierza się do zapewnienia warunków kontynuacji działalności oraz rozwoju podmiotu leczniczego i realizacji określonej strategii jego rozwoju. Udzielanie świadczeń zdrowotnych jest działalnością regulowaną, z tego faktu wynika wiele obowiązków, które spoczywa na podmiocie leczniczym. Są to obowiązki sprowadzające się do spełnienia określonych warunków zapisanych w ustawach oraz stosownych rozporządzeniach Ministra Zdrowia. Podmiot leczniczy musi również spełniać wiele warunków, które wynikają z umowy, łączącej go z płatnikiem.

Warunki te zawarte są w ogólnych warunkach umów oraz w szczegółowych warunkach umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych dla każdego rodzaju świadczeń. Warunki te określa zarządzeniami prezes Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zacznijmy od wymogów i warunków, które określane są przez inne, niż podmiot tworzący, instytucje, a których brak spełnienia mógłby się przyczynić do zaprzestania działalności podmiotu leczniczego. Największy zakres dotyczący spełnienia określonych wymogów zawiera Art. 1 ustawy o działalności leczniczej. Gdyż określono tu:

• zasady udzielania świadczeń zdrowotnych,
• zasady funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą nie będących przedsiębiorcami,
• zasady prowadzenie rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą,
• normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych, oraz
• zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem działalności leczniczej oraz podmiotami wykonującymi działalność leczniczą.

Świadczeń zdrowotnych udzielać mogą tylko osoby, które mają określone prawo wykonywania zawodu oraz stosowne uprawnienia. Dotyczy to korporacji lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, ratowników, diagnostów analitycznych czy pracowników pracowni diagnostyki obrazowej. Nadzór podmiotu tworzącego może sprowadzać się tu do okresowego sprawdzenia, czy wszystkie osoby i podmioty, zatrudnianie przez podmiot leczniczy, spełniają wymóg posiadania prawa wykonywania zawodu lub stosowne uprawnienia. Ten warunek jest też okresowo sprawdzany przez płatnika w momencie, gdy podmiot leczniczy przystępuje do konkursu na udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Oprócz wymogu posiadania kadry z uprawnieniami podmiot leczniczy, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności leczniczej, musi spełniać inne warunki. Ustawa o działalności leczniczej wymienia trzy główne rodzaje działalności leczniczej:

• stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne,
• stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne,
• ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne udziela się w:

• zakładzie opiekuńczo-leczniczym,
• zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym,
• zakładzie rehabilitacji leczniczej,
• hospicjum.

Wyżej wymienione świadczenia mogą być udzielane w warunkach domowych.

Jakie warunki powinien spełniać podmiot leczniczy, określa art. 17 ustawy:

• posiadać pomieszczenia lub urządzenia, odpowiadające wymagania określonym w art. 22 ustawy,
• stosować wyroby odpowiadające wymaganiom ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679 oraz z 2011 r. Nr 102, poz. 586),
• zapewnić udzielanie świadczeń zdrowotnych wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny oraz spełniające wymagania zdrowotne określone w odrębnych przepisach, co zostało wyżej opisane,
• zawrzeć w zakresie określonym w art. 25 ust. 1 umowę ubezpieczenia:
  a) odpowiedzialności cywilnej,
  b) na rzecz pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych określonych w przepisach o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – w przypadku podmiotu leczniczego prowadzącego szpital.

Wyżej wspomniany art. 22 ustawy określa wymogi, co do pomieszczeń i urządzeń podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Muszą one odpowiadać wymaganiom odpowiednim do rodzaju wykonywanej działalności leczniczej oraz zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych. W szczególności muszą spełniać warunki:

• ogólnoprzestrzenne,
• sanitarne,
• instalacyjne.

Wszystkie te warunki, które mają zapewnić bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, zawarte są w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. z dnia 29 czerwca 2012 r.).

Ponieważ wiele podmiotów leczniczych nie spełnia obecnie tych warunków, zobowiązane są one do opracowania planu dostosowania się do nich, który to plan, dla szpitali, zatwierdza wojewódzki inspektor sanitarny. Dla pozostałych podmiotów, nie prowadzących lecznictwa szpitalnego, plan dostosowawczy zatwierdza powiatowy inspektor sanitarny. Plan dostosowania powinien być zrealizowany do końca 2016 roku.

Podmiot tworzący powinien monitorować okresowo, np. w cyklach kwartalnych, stopień realizacji tego planu. Brak realizacji planu w terminie wynikającym z rozporządzenia skutkuje wykreśleniem podmiotu leczniczego z rejestru podmiotów leczniczych, który prowadzi wojewoda, a tym samym brak możliwości zawarcia umowy z płatnikiem. Finansowanie świadczeń musiałby wtedy przejąć podmiot tworzący. Biorąc pod uwagę, że w swoich budżecie nie ma on na to środków, konieczna byłaby likwidacja takiego podmiotu leczniczego.

Wszystkie inne sprawy dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, która nie jest uregulowana w ustawie lub statucie, określa regulamin organizacyjny ustalany przez kierownika. W tym zakresie nadzór podmiotu tworzącego powinien sprowadzać się do okresowej kontroli, czy zapisane w regulaminie warunki i ustalenia są spełnione i przestrzegane.

Podmioty lecznicze zobowiązane są do spełnienia warunków, które wynikają z konieczności rejestracji podmiotu leczniczego w rejestrze podmiotów leczniczych. Z tego tytułu wojewodowie mogą dokonywać kontroli spełnienia tych warunków. Dotyczy to np. posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, lub odpowiednich zapisów w statucie podmiotu leczniczego. Nadzór podmiotu tworzącego musi obejmować również ten zakres spełnienia wymogów.

Pod nadzorem podmiotu tworzącego powinny być również obowiązki podmiotu leczniczego w zakresie sprawozdawczości. Zarówno podmiot będący jak i niebędący przedsiębiorcą, zobowiązani do stosowania ustawy o rachunkowości. Zgodnie z nią, podmiot leczniczy zobowiązany jest sporządzić, w ciągu trzech miesięcy po dniu bilansowym, sprawozdanie finansowe. Powinno ono zawierać następujące dokumenty:

• bilans wg stanu na koniec roku gospodarczego,
• rachunek zysków i strat,
• informację dodatkową,
• przepływy pieniężne,
• informację o zmianach w kapitałach, oraz
• sprawozdanie z działalności kierownika (w przypadku spzoz) lub zarządu, w przypadku spółki.

Sprawozdanie finansowe podmiotu leczniczego powinno być zatwierdzone przez podmiot tworzący najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego. Zarząd spółki kapitałowej ma dodatkowo obowiązek dokonać badania sprawozdania przez biegłego audytora, który wydaje raport oraz opinię z badania sprawozdania. Sprawozdanie finansowe powinno być złożone do sądu rejestrowego spółki w celu dokonania stosownych wpisów w dokumentach rejestrowych spółki zawartych w Krajowym Rejestrze Spółek.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor: Janusz Atłachowicz