Realizując zadania w obszarze ochrony zdrowia, jednostki samorządu terytorialnego występują w kilku rolach: organizatora systemu ochrony zdrowia, właściciela jednostek ochrony zdrowia oraz realizatora zadań z zakresu zdrowia publicznego.

Mimo tak poważnych zadań (wynikających z ról jakie pełnią JST w polskim systemie opieki zdrowotnej) JST praktycznie nie mają większego wpływu na wykorzystanie – poza własnymi – przeznaczanych na realizację obowiązku ochrony zdrowia z budżetu środków. Środki na świadczenia zdrowotne przekazywane są bowiem bezpośrednio do wykonujących te zadania podmiotów, w znacznej mierze nie przez jednostkę samorządu, ale administrację państwową, tj. publicznego płatnika, czyli NFZ, a w przypadku mieszkańców wsi KRUS.

Jednostki samorządu terytorialnego, które mogą tworzyć i prowadzić samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SPZOZ), a także sprawują nad prowadzonymi zakładami nadzór pod względem działalności medycznej jak i finansowej, ponoszą de facto ciężar związany z ich utrzymaniem, remontowaniem i doinwestowaniem. W związku z powyższym, przepisy ustawy o działalności leczniczej zakładają finansowe wsparcie samorządów (udzielane w formie dotacji) dla SPZOZ.

Jednostki samorządu terytorialnego (jak i inne podmioty tworzące SPZOZ) mogą przekazywać zakładom dotacje na ściśle określony cel, w tym inwestycje w nieruchomości, zakupy aparatury medycznej, kształcenie kadry medycznej oraz prowadzenie programów profilaktycznych.

Obowiązujące przepisy nie dopuszczają natomiast możliwości dotowania działalności bieżącej SPZOZ, choć samorząd terytorialny może udzielić zakładowi pożyczki, która z kolei może być umorzona na podstawie uchwał organów stanowiących samorządów terytorialnych.

Inną formą finansowania świadczeń leczniczych (w tym profilaktycznych, edukacyjnych etc) są działania finansowane ze środków własnych, celowych lub prywatnych.

Samorządy terytorialne mogą bowiem brać udział w procesie świadczenia usług medycznych, w zakresie nie tylko usług kontraktowanych przez publicznego płatnika, ale i świadczeń niekontraktowanych, które finansowane są ze środków własnych czy też bezpośrednio przez pacjentów.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor: Janusz Atłachowicz