Czy można przyznać pomoc na kontynuowanie nauki dla osoby pełnoletniej, która na kilka miesięcy wróciła do rodziny zastępczej zawodowej? Z takim pytaniem zwrócił się do ZPP jeden z powiatów.
Stan faktyczny: Zgodnie z art. 141 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pomoc na kontynuowanie nauki przyznawana jest osobie usamodzielnianej, która przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej roku w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą zawodową. X przebywała w rodzinie zastępczej zawodowej bez przerwy przez kilkanaście lat. Następnie opuściła rodzinę zastępczą i złożyła wniosek o przyznanie pomocy z tytułu kontynuacji nauki. Pomoc z tytułu kontynuacji nauki została przyznana do 31 sierpnia 2023 r. Korzystając z art. 37 ust. 4 ustawy X w sierpniu 2023 r. powróciła do rodziny zastępczej (za zgodą rodziny zastępczej i starosty). W grudniu 2023 r. opuściła rodzinę zastępczą i złożyła wniosek o przyznanie pomocy z tytułu kontynuacji nauki. Po powrocie - przebywała w rodzinie zastępczej zawodowej blisko 5 miesięcy.
Pytanie: Czy należy przyznać pomoc z tytułu kontynuacji nauki ponieważ wychowanka po powrocie do rodziny zastępczej zawodowej nie przebywała w niej co najmniej roku.
Odpowiedź: W opisanym stanie faktycznym może być przyznana pomoc na kontynuowanie nauki, ponieważ osoba usamodzielniania przybywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej roku.
Zgodnie z art. 141 ust. 1 pkt 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dalej ustawa) pomoc na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, która przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej roku - w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną. Zgodnie z art. 141 ust. 2 pkt 2 ustawy do okresów pobytu w pieczy zastępczej, o których mowa w ust. 1, wlicza się również okres pobytu osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, na zasadach określonych w art. 37 ust. 2-6 ustawy.
Zgodnie z art. 37 ust. 4 ustawy w szczególnie uzasadnionych przypadkach osoba, która osiągnęła pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej i po osiągnięciu pełnoletności opuściła dotychczasową rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą albo regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, może jeden raz powrócić, o ile spełnia wymagania określone w ust. 2, do dotychczasowej rodziny zastępczej, rodzinnego domu dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej za zgodą odpowiednio starosty albo marszałka województwa oraz odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej albo dyrektora regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej.
Analizując relację pomiędzy tymi przepisami należy wskazać, że powrót osoby pełnoletniej do rodziny zastępczej na warunkach, o których mowa w art. 37 ust. 4 ustawy, nie oznacza powrotu do pieczy zastępczej. Pieczą zastępczą mogą być objęte wyłącznie osoby małoletnie, natomiast przepisy ustawy w pewnych sytuacjach dają możliwość dalszego przebywania w rodzinie zastępczej osobie pełnoletniej albo powrotu do tej rodziny. Odnosząc powyższe do stanu faktycznego, należy podkreślić, że wolą ustawodawcy okresy pobytu w rodzinie zastępczej w warunkach, o których mowa w art. 37 ust. 4 ustawy wlicza się do okresu uprawniającego do otrzymania pomocy na kontynuowanie nauki, natomiast art. 141 ust. 1 pkt 2 nie może być interpretowany w ten sposób, że wskazany w tym przepisie okres roku liczony jest na nowo od dnia powrotu osoby pełnoletniej do rodziny zastępczej, formalnie bowiem nie jest to już pobyt w pieczy zastępczej.
Dodać należy, że inna wykładnia byłaby sprzeczna z wykładnią celowościową. W uzasadnieniu do projektu ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (druk Nr 2429, Sejm IX kadencji) wskazano, że „w szczególnych sytuacjach życiowych, przewidziano ewentualną możliwość powrotu pełnoletniego wychowanka do dotychczasowej formy pieczy zastępczej, za zgodą starosty i osoby prowadzącej daną formę pieczy. Zdarza się, że młodzi ludzie zbyt pochopnie podejmują decyzję o próbie samodzielnego życia, a potem chcą wrócić do dotychczasowej formy pieczy zastępczej, ale niestety w obecnym stanie prawnym nie mają takiej możliwości. Projekt zakłada, że taki powrót będzie możliwy jednokrotnie. (…) Jest to rozwiązanie dla szczególnych sytuacji życiowych.”. Intencją projektodawców było zatem polepszenie, a nie pogorszenie sytuacji osób usamodzielnianych.
