WSA w Białymstoku stwierdził, że najbliżsi krewni powierzając opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny winni zrekompensować utratę zarobków opiekunowi. W związku z tym Sąd odrzucił skargę wnuka ubiegającego się o świadczenie opiekuńcze zajmującego się niepełnosprawnym dziadkiem argumentując, że na małżonku oraz na dzieciach w pierwszej kolejności ciąży obowiązek opieki nad bliskim.
Wnuk niepełnosprawnego dziadka wystąpił z wnioskiem do Burmistrza Miasta o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowanej opieki nad dziadkiem, będącym osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności. Organ po przeprowadzeniu postępowania, w tym sporządzeniu wywiadu środowiskowego i skomplementowaniu dokumentacji, orzekł decyzją o odmowie przyznania wnioskowanego świadczenia rodzinnego. Odmowa uzasadniona była tym, że skarżący będący wnukiem niepełnosprawnego w stopniu znacznym, co do zasady mieści się w kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne, gdyż ciąży na nim obowiązek alimentacyjny wobec niepełnosprawnego. Wskazano jednak, że w pierwszej kolejności zobowiązanymi do alimentacji są jego dzieci. Odwołanie nie zostało uwzględnione, SKO podjęło również decyzję odmowną.
WSA w Białymstoku oddalił skargę. Decyzja odmawiająca przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego skarżącemu, będącemu wnukiem osoby niepełnosprawnej, jest skutkiem ustalenia, że osoba wymagająca opieki, oprócz wnuków posiada spokrewnione w pierwszym stopniu dzieci, które nie są małoletnie ani niepełnosprawne, a nadto niepełnosprawny pozostaje w związku małżeńskim, a małżonek nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Sąd wskazał, że z istoty małżeństwa wynika, że obowiązek opieki spoczywa w pierwszej kolejności na małżonku, a po drugie na dzieciach. Zgodnie z art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U.2020.1359 t.j.), do którego odsyła art. 17 ust. 1 pkt 4 cyt. ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2022.615 t.j.), obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności tzn. małżonek lub dzieci albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Przy ocenie, czy osoba zobowiązana w pierwszej kolejności do świadczenia alimentacyjnego nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi należy zastosować kryterium obiektywne tzn. że dla przeciętnego obserwatora jest oczywiste, że osoba zobowiązana nie jest w stanie.
Obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych uważa się za subsydiarny. W okolicznościach sprawy jest bezsporne, że żyją dorosłe, pracujące dzieci niepełnosprawnego. To na nich jako osobach zobowiązanych leży w pierwszej kolejności obowiązek opieki nad ojcem, a tym samym prawa do alimentacji. Jeśli najbliżsi krewni powierzają opiekę nad swoim bliskim osobie niezobowiązanej w pierwszej kolejności do alimentacji, to oni, jako osoby zobowiązane, a nie Skarb Państwa, winni zrekompensować utratę zarobków opiekunowi. Pomoc w formie świadczenia pielęgnacyjnego nie jest bowiem skierowana do kogokolwiek z rodziny, krewnych, czy osób zaprzyjaźnionych z osobą potrzebującą opieki, w zależności od tego, kto opieki się podejmie. Sprawowanie opieki bowiem jest prawnym i moralnym obowiązkiem dzieci względem rodziców, a tylko uzasadnione, obiektywnie występujące przeszkody, mogą spowodować zwolnienie z niego osób zobowiązanych.
W konsekwencji tak ukształtowanych przepisów prawa, okoliczności powołane przez skarżącego, związane z faktem silnej więzi łączącej go z dziadkami, którzy stanowili dla niego rodzinę zastępczą, dla skarżącego nie mogą mieć znaczenia.
Wobec tego sąd skargę oddalił.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 2 czerwca 2022 r. II SA/Bk 304/22
