Komentarz do art. 54 ust. 3 pkt 10-15 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Art. 54 ust. 3 Umowa, o której mowa w ust. 1 i 2, określa w szczególności:
„10) możliwość korzystania ze szkoleń i innych form podnoszenia kwalifikacji przez osoby tworzące rodzinę zastępczą;
11) zakres niezbędnej pomocy w razie choroby osób tworzących rodzinę zastępczą lub problemów z powierzonymi dziećmi;
12) warunki czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą, w szczególności związanego z wypoczynkiem;
13) uprawnienia starosty w zakresie bieżącej kontroli wykonywania umowy;
14) czas, na jaki umowa została zawarta;
15) warunki i sposób zmiany oraz rozwiązania umowy.”
Art. 54 ust. 3 pkt 10-12 powiązane są z art. 180 pkt 6,7 ustawy, zgodnie z którym do zadań własnych powiatu należy organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych oraz organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania grup wsparcia oraz specjalistycznego poradnictwa. Zadania te powiat ma realizować za pośrednictwem organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (art. 76 ust. 4 pkt 5 i 6 ustawy). Jeżeli chodzi o warunki czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem, instrumentem zapewniającym realizację tego obowiązku jest zawieranie przez powiat umów z rodzinami pomocowymi (art. 73 i n. ustawy). Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 51 rodzina zastępcza jest zobowiązana do podnoszenia swoich kwalifikacji, zatem umowa powinna być tak skonstruowana by z jednej strony nakładała obowiązek organizacji szkoleń na powiat, a z drugiej obligowała rodziców zastępczych do uczestnictwa.
Warunki umowy dotyczące kontroli muszą z jednej strony zapewnić staroście czy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej możliwość wykonywania ustawowych obowiązków (np. możliwości oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy ale również weryfikacji uprawnień do otrzymywania świadczeń przewidzianych w ustawie) a z drugiej gwarantować rodzinie zastępczej prawa do prywatności.
Czas trwania umowy nie może być krótszy niż 4 lata. Niedopuszczalne jest zawarcie umowy na czas nieokreślony albo na okres krótszy. Jeżeli chodzi o rozwiązanie umowy, niezależnie od postanowień w niej zawartych należy mieć na względzie brzmienie art. 746 kodeku cywilnego, zgodnie z którym dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Powyższe oznacza tyle, że jeżeli którakolwiek ze stron wypowie umowę, a wypowiedzenie nie będzie uzasadnione ważnym powodem, to takie wypowiedzenie będzie skuteczne ale obarczone ryzykiem naprawienia szkody. W przypadku umowy zawieranej z rodziną zastępczą ta szkoda będzie z reguły wyrażała się w kwocie wynagrodzenia jakie powiat musiałby wypłacić rodzinie zastępczej, gdyby umowa obowiązywała do upływu terminu wskazanego w tej umowie. W przypadku wypowiedzenia umowy z ważnych powodów odszkodowanie się nie należy. Trudno jednocześnie ustalić jakiś zamknięty katalog „ważnych powodów”. Bez wątpienia do takich należy zaliczyć utratę warunków do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, określonych w art. 42 ustawy.
