26 kwietnia 2022r., w Sejmie RP odbyło się posiedzenie Komisji do Spraw Kontroli Państwowej poświęcone rozpatrzeniu informacji Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli nadzoru regionalnych izb obrachunkowych nad stanowieniem prawa przez organy jednostek samorządu terytorialnego.
W imieniu Prezesa NIK informację przedstawił pełniący obowiązki dyrektora delegatury NIK w Warszawie - Michał Musioł oraz doradca ekonomiczny delegatury NIK w Warszawie – Dariusz Walczak. W posiedzeniu Komisji wzięli też udział: Mirosław Legutko – przewodniczący Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, Grzegorz Czarnocki – zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Izb Obrachunkowych, a także Urszula Klińska – wicedyrektor delegatury NIK w Warszawie.
Posiedzenie Komisji rozpoczęło się od prezentacji wyników kontroli. Jako pierwszy głos zabrał dyrektor Musioł, przedstawiając podstawowe uwagi odnośnie kontroli. Została ona przeprowadzona z inicjatyw własnej NIK w związku z kontrolą NIK odbytą w 2019 r., a dotyczącą nadzoru wojewodów nad stanowieniem prawa miejscowego przez jednostki samorządu terytorialnego. Ówczesna kontrola nie obejmowała aktów prawa miejscowego dotyczących spraw finansowych, nad którymi nadzór sprawują Regionalne Izby Obrachunkowe. Jeżeli chodzi o obecną kontrolę, objęto nią 9 z 16 Izb Obrachunkowych. Odbywała się ona w latach 2019-2021. Jej głównym celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy RIO sprawowały skuteczny nadzór nad stanowieniem prawa przez jednostki samorządu terytorialnego. Kontrola wykazała, że nadzór ten nie zawsze sprawowany był w sposób skuteczny. Jednakże kontrola wykazała, że skala tych naruszeń była niewielka.
Następnie Dariusz Walczak, wskazał ogólne założenia dotyczące sposobu przeprowadzania badań kontrolnych, a także zwrócił uwagę na główne nieprawidłowości stwierdzone przez NIK. W ramach kontroli sprawdzano jednolitość dokonywanych przez RIO ocen zgodności aktów z prawem, a także jednolitość zastosowanych środków nadzorczych w stosunku do aktów prawa miejscowego uznanych przez kolegium RIO za niezgodne z prawem. Badaniem zostały objęte również zasady postępowania stosowane przez RIO przy wszczynaniu, umarzaniu i prowadzeniu postępowań nadzorczych. Nieprawidłowości stwierdzono m.in. w odniesieniu do niestosowania przez RIO jednolitych zasad postępowania przy wszczynaniu postępowań nadzorczych, a także stosowanie niejednolitych ocen w stosunku do aktów dotyczących tych samych zagadnień i naruszający te same przepisy prawa oraz wydawanych w antologicznych stanach faktycznych i prawnych. Stwierdzono też przypadki odstąpienia od wydania rozstrzygnięć nadzorczych w stosunku do aktów prawa miejscowego niezgodnych z prawem lub umorzenia wszczętych postępowań nadzorczych w tych sprawach pomimo braku wystąpienia okoliczności uzasadniających takie działanie. Jako przyczyny nieprawidłowości NIK wskazała wzrost liczby spraw oraz braki kadrowe Regionalnych Izb Obrachunkowych, co z kolei może wiązać się z niezadowalającą wysokością wynagrodzenia członków Kolegiów. Jednocześnie zwrócono uwagę na podejmowane działania na rzecz usprawnienia realizacji zadań nadzorczych RIO m.in. poprzez dokonywanie przez innych pracowników wstępnych analiz zgodności z prawem.
Po przedstawieniu przez przedstawicieli NIK informacji dotyczącej wyników kontroli otwarta została dyskusja.
Prezes Mirosław Legutko zwrócił uwagę, że w odniesieniu do wskazywanej niejednolitości podejmowane są pewne działania na poziomie Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych polegające na uzgadnianiu reguł orzecznictwa. Dodatkowo do końca roku zostanie wdrożony we wszystkich RIO system informatyczny, który przyczyni się do zachowywania jednolitości orzeczniczej, gdyż członkowie kolegiów będą mieli kompleksowy dostęp do orzecznictwa. Na koniec swojej wypowiedzi prezes Legutko podziękował NIK za to, że dostrzegła działania prewencyjne podejmowane przez Izby oraz zauważono wzrost obciążenia pracą.
Następnie głos zabrał prezes Czarnocki, stwierdzając, że wszystkie kontrolowane Izby otrzymały ocenę opisową i wskazane uchybienia zostaną z pewnością poprawione. Natomiast w odniesieniu do rozbieżności w ocenach prawnych zauważył, że nie stanowią one nieprawidłowości. Są one typowe dla procesu stosowania prawa i występują także w sądach.
Dyskusję oraz obrady Komisji zamknęła wypowiedź Szymona Wróbla, zastępca dyrektora Departamentu Administracji Publicznej MSWiA, który odnosząc się do pytania dotyczącego ewentualnych planów ministerstwa w sprawie odrębnego uregulowania zasad postępowania nadzorczego, stwierdził, że możliwe są różne techniki legislacyjne. Jednak na tę chwilę nie ma jednoznacznego stanowiska resortu w tej kwestii, stąd będzie ona przedmiotem dalszych analiz.
Pełny przebieg posiedzenia dostępny jest tutaj.
