Projekt nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela z 8 stycznia 2016 r. zakłada uregulowanie na poziomie ustawy zasadniczych kwestii dotyczących postępowania dyscyplinarnego nauczycieli, a także usprawnienie tego postępowania oraz wprowadzenia centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych.
Zmiany w postępowaniu dyscyplinarnym
Obecnie prowadzenie postępowania dyscyplinarnego, w tym sytuacja procesowa nauczyciela i innych uczestników postępowania jest regulowana rozporządzeniem Ministra Edukacji 3 Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego.
Zaproponowane zmiany mają na celu wprowadzenie na poziomie ustawy regulacji istotnych z punktu widzenia praw i obowiązków uczestników tego postępowania, nie zaś w akcie wykonawczym. Jak wskazują projektodawcy regulacje w obecnym kształcie, w zakresie w jakim dotyczą samej procedury postepowań dyscyplinarnych, uważane są za nieskuteczne i powodujące przewlekłość prowadzonych postępowań. Intencją wprowadzanych zmian jest również wprowadzenie rozwiązań mających na celu zapewnienie sprawnego przebiegu postępowania dyscyplinarnego i wyeliminowanie przewlekłości tych postępowań.
Osiągnięcie powyższych celów ma być możliwe dzięki następującym zmianom:
1) uregulowaniu w ustawie podstawowych zasad prowadzenia postępowania dyscyplinarnego oraz praw uczestników tego postępowania, m.in.: zasad powoływania członków komisji, składów i właściwości komisji, zasad odwoływania się od rozstrzygnięć w sprawie zawieszenia w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a także określeniu możliwości i zasad zaskarżenia postanowienia rzecznika dyscyplinarnego o umorzeniu postępowania wyjaśniającego; proponuje się wprowadzenie obowiązku jednokrotnego składania wyjaśnień przez ucznia, który nie ukończył 18 lat, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego wysłuchania ucznia, a samo przesłuchanie tego świadka nie będzie mogło odbywać się w obecności obwinionego; takie rozwiązanie ma na celu zwiększenie ochrony nieletnich;
2) uregulowaniu w przepisach ustawy ogólnych zasad obsługi komisji dyscyplinarnych oraz wprowadzeniu upoważnienia do określenia, w drodze aktu wykonawczego, wysokości i sposobu wypłacania wynagrodzenia członków komisji dyscyplinarnych, rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców;
3) doprecyzowaniu przepisów dotyczących przedawnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej poprzez wskazanie, że jeżeli postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte w okresie przed upływem 3 miesięcy od dnia uzyskania przez właściwy organ, przy którym powołana została komisja dyscyplinarna, wiadomości o popełnieniu czynu oraz przed upływem 3 lat od popełnienia tego czynu (tj. w okresie, o którym mowa w art. 81 ust. 1– art. 1 pkt 12 projektu ustawy), karalność przewinienia dyscyplinarnego ustaje z upływem 5 lat od popełnienia tego czynu; zmiana przyczyni się do ograniczenia przewlekłości postępowań dyscyplinarnych.
Na skutek zmiany treści upoważnienia zwartego w art. 85 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela utraci moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego i konieczne będzie wydanie nowego rozporządzenia na podstawie zmienionego upoważnienia. Ponadto, na podstawie nowego upoważnienia przewidzianego w art. 81a ust. 2 (art. 1 pkt 13 projektu ustawy) wydane zostanie rozporządzenie określające wynagrodzenie członków komisji dyscyplinarnych oraz rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców.
Wprowadzenie centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych
Proponuje się w projekcie także wprowadzenie centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych wobec nauczycieli, w którym będą gromadzone dane o nauczycielach prawomocnie ukaranych karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego lub karą zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania. Wprowadzenie rejestru będzie narzędziem wspomagającym dyrektorów szkół i placówek podczas zatrudnienia nauczycieli w pozyskiwaniu informacji o nieukaraniu kandydatów do pracy karami dyscyplinarnymi zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim. Zmiana ta ma również na celu wywiązanie się z zobowiązań nałożonych na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, będącego organem właściwym do spraw uznawania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego – nauczyciel, w zakresie współpracy z organami państw członkowskich dotyczącej mechanizmu ostrzegania uregulowanego w art. 55 i 56 ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej wdrażającej dyrektywę 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych.
Rejestr będzie prowadzony przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Podstawą wpisu do rejestru będzie pisemne zawiadomienie o prawomocnym ukaraniu nauczyciela karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania albo karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego, sporządzone odpowiednio przez komisję dyscyplinarną pierwszej instancji albo odwoławczą komisję dyscyplinarną niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia wymierzającego tę karę, zawierające datę doręczenia orzeczenia ukaranemu nauczycielowi. Dane osobowe nauczyciela ukaranego karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania będą usuwane z rejestru, jeżeli z mocy prawa kara ulegnie zatarciu.
Wpis o ukaraniu będzie obejmował: dane identyfikujące nauczyciela, dane dotyczące komisji orzekającej oraz informacje dotyczące orzeczonej kary. Rejestr będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym, natomiast dane o nauczycielach gromadzone będą w bazie danych systemu informatycznego.
Po zatarciu kary, wpis w rejestrze zostanie usunięty (z wyjątkiem kary wydalenia z zawodu nauczycielskiego). W przypadku zawieszenia nauczyciela w pełnieniu obowiązków, informacje o tym wpisuje się na podstawie zawiadomienia dyrektora za pośrednictwem właściwej komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji. Dane o zwieszeniu będą usunięte z rejestru po zakończeniu okresu zawieszenia w pełnieniu obowiązków oraz w przypadku uchylenia prawomocnego postanowienia komisji dyscyplinarnej w sprawie zawieszenia.
W celu potwierdzenia niekaralności ww. karami dyscyplinarnymi, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole, będzie obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych wobec nauczycieli. Informacja z centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych, w formie zaświadczenia, będzie udzielana na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o zatrudnienie na stanowisku nauczyciela, rzecznikom dyscyplinarnym oraz komisjom dyscyplinarnym w związku z prowadzonym postępowaniem, sądom w związku z prowadzonym postępowaniem prokuratorom, Policji i innym organom uprawnionym do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach karnych i karnych skarbowych oraz czynności sprawdzających w sprawach o wykroczenia – w związku z prowadzonym postępowaniem.
Przepisy projektu ustawy regulujące kwestię rejestru przewidują, że w drodze rozporządzeń zostaną określone:
1) szczegółowy tryb udzielania informacji z rejestru oraz wzór wniosku o udzielenie informacji z rejestru i zaświadczenia o informacjach zgromadzonych w rejestrze;
2) wzory formularzy zawiadomień o prawomocnym ukaraniu nauczyciela karą dyscyplinarną.
Proponuje się aby przepis dotyczący zasięgania informacji z rejestru w celu potwierdzania niekaralności karami dyscyplinarnymi wchodził w życie z dniem 1 stycznia 2017 r. W związku z powyższym, projekt ustawy przewiduje przepis przejściowy, zgodnie z którym do dnia 31 grudnia 2016 r., w celu potwierdzenia niekaralności karami dyscyplinarnymi określonymi w art. 76 ust. 1 pkt 3a lub 4 ustawy - Karta Nauczyciela, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy będzie składał dyrektorowi szkoły pisemne oświadczenie o niekaraniu tymi karami.
