Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie rządowego programu „Przyjazna szkoła” na lata 2025–2027. To kompleksowy, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej (EFS+) pakiet działań skierowanych do szkół, w których uczą się dzieci i młodzież z Ukrainy – ale realnie skorzystać ma cała społeczność szkolna: uczniowie, ich polscy koledzy, rodzice oraz nauczyciele. Na realizację programu przewidziano niemal 500 mln zł. Rozporządzenie wykonawcze skierowano do publikacji w Dzienniku Ustaw, a resort edukacji i instytucje wdrażające zapowiadają szybkie uruchomienie naborów.
Program powstał w odpowiedzi na długotrwałe wyzwania integracyjne wynikające z napływu uczniów uciekających przed wojną w Ukrainie, ale jego założenia obejmują wszystkich uczniów z doświadczeniem migracji lub uchodźstwa, w tym dzieci romskie oraz uczniów wymagających wsparcia ze względu na niepełnosprawność czy specyficzne uzdolnienia. Projekt zakłada, że skuteczna integracja w szkole zaczyna się od poczucia bezpieczeństwa – emocjonalnego, językowego i kulturowego – oraz od kompetentnej kadry, która wie, jak prowadzić klasę wielokulturową i jak reagować na kryzys psychiczny.
Trzon „Przyjaznej szkoły” tworzą trzy wzajemnie uzupełniające się moduły. Pierwszy – Pomoc asystenta – finansuje zatrudnienie asystentów międzykulturowych. Ich zadaniem jest towarzyszenie uczniom, którzy nie są obywatelami Polski (ze szczególnym naciskiem na dzieci z Ukrainy), w przechodzeniu przez kolejne etapy adaptacji, rozpoznawanie szoku kulturowego oraz barier językowych, a także budowanie pomostu między rodziną a szkołą. Asystent ma wspierać komunikację, tłumaczyć szkolne procedury, pomagać w integracji rówieśniczej i sygnalizować potrzeby dziecka nauczycielom oraz specjalistom.
Drugi moduł – Dobrostan społeczności szkolnej – koncentruje się na wsparciu psychicznym i społecznym. Szkoły będą mogły finansować konsultacje specjalistyczne dla uczniów, interwencje psychologiczne, grupowe programy wzmacniające odporność emocjonalną i przeciwdziałające izolacji, a także doradztwo zawodowe dostosowane do uczniów z doświadczeniem migracji. Przewidziano działania adresowane do rodziców, zwłaszcza tych, którzy mierzą się z barierą językową lub stresem adaptacyjnym, oraz do nauczycieli – pomoc w rozwiązywaniu trudności wychowawczych i dydaktycznych w klasach wielonarodowych. Ważnym celem tego modułu jest profilaktyka zaburzeń zdrowia psychicznego oraz wzmocnienie szkolnego systemu wsparcia psychologiczno pedagogicznego.
Moduł trzeci – Doskonalenie kadr systemu oświaty – zapewni finansowanie szkoleń, warsztatów i doradztwa dla nauczycieli, pedagogów, psychologów i dyrektorów. Tematy obejmą pracę z oddziałem, w którym są uczniowie z różnym doświadczeniem edukacyjnym i traumą wojenną, indywidualizację wsparcia, budowanie włączającego klimatu klasy oraz praktyczne narzędzia do oceny postępów uczniów uczących się języka polskiego jako obcego/drugiego. Wzmocnienie kompetencji kadry ma przełożyć się na bardziej sprawiedliwe ocenianie, skuteczniejsze wyrównywanie zaległości i ograniczenie napięć kulturowych.
Adresatami programu są szkoły spełniające określone w dokumentach kryteria (m.in. liczba uczniów z Ukrainy), a za pośrednictwem szkół – całe społeczności: dzieci z Ukrainy i innych krajów, polscy rówieśnicy, rodzice/opiekunowie oraz kadra. Projekt uwzględnia zróżnicowane potrzeby: od barier językowych i kulturowych, przez skutki traumy, po trudności edukacyjne wynikające z przerw w nauce lub różnic programowych. Wsparcie ma być elastyczne – szkoły będą mogły komponować działania z kilku modułów, aby odpowiadały lokalnym realiom.
Finansowanie programu pochodzi z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021–2027. Przewidziano do wykorzystania blisko 500 mln zł, a dofinansowanie ma charakter bezzwrotny i wynosi 100% wartości kwalifikowalnych – szkoły i organy prowadzące nie muszą wnosić wkładu własnego. To ważny sygnał dla samorządów obciążonych kosztami rosnących potrzeb edukacyjnych i wsparcia psychologicznego po pandemii oraz w czasie wojny w Ukrainie.
Rząd przyjął harmonogram trzech rund naboru – po jednej na każdy rok realizacji. W 2025 r. placówki będą miały 14 dni roboczych na złożenie wniosku od momentu otrzymania informacji od właściwego wojewody (to rozwiązanie ma zapewnić szybkie uruchomienie środków tam, gdzie potrzeby są największe). W 2026 r. nabór zakończy się 30 września 2025 r., a w 2027 r. – 30 września 2026 r. (terminy te wynikają z logiki programowania środków EFS+ i przygotowania kolejnych transz działań). Szczegółowe kryteria kwalifikowalności, wzory wniosków oraz instrukcje dla wnioskodawców zostaną opublikowane po ogłoszeniu rozporządzenia w Dzienniku Ustaw i uruchomieniu systemu naborowego.
Projekt „Przyjazna szkoła” stawia na partnerskie podejście i współodpowiedzialność. Zakłada ścisłą współpracę szkół z organami prowadzącymi, poradniami psychologiczno pedagogicznymi, organizacjami wspierającymi migrantów oraz środowiskami rodzicielskimi. Rząd liczy, że wielomodułowa konstrukcja oraz brak wymogu wkładu własnego zachęcą do udziału nawet mniejsze gminy i szkoły, które dotąd nie korzystały z projektów systemowych.
Aktualne informacje – w tym dokumenty programowe, terminy naborów, poradniki wdrożeniowe i wzory materiałów komunikacyjnych – będą publikowane w serwisach rządowych. Już teraz resort zachęca szkoły do przygotowania wstępnej diagnozy potrzeb, aby móc szybko reagować po ogłoszeniu naboru. Program ma nie tylko wyrównywać szanse edukacyjne, ale też budować bardziej otwarte, odporne i empatyczne szkoły – takie, w których różnorodność jest zasobem, a nie barierą.
Źródło: MEN
