Ostatnim etapem procedury przekazania prowadzenia szkoły publicznej jest podpisanie przez organ prowadzący z podmiotem prywatnym stosownej umowy.
Zgodnie z art. 5 ust. 5h umowa zawierana pomiędzy przekazująca szkołę jednostką samorządu terytorialnego a inną osobą prawną lub fizyczną powinna zawierać w szczególności:
-
Wskazanie, czy szkole podstawowej lub gimnazjum ustala się obwód.
Zgodnie z art. 58 ust. 2 utworzenie szkoły publicznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny, pociąga za sobą konieczność określenia w jej akcie założycielskim również jej zasięgu terytorialnego (obwodu). Następuje to co najmniej z dwóch powodów: głównie do kontroli spełniania obowiązku szkolnego, a ponadto ze względu na potrzebę zapewnienia miejscowej ludności realnego dostępu do edukacji. O podziale na obwody szkolne decyduje przede wszystkim ułożenie planu sieci szkół publicznych. Skoro szkoła podstawowa lub gimnazjum, przekazywane na podstawie omawianego przepisu, przestają być szkołami samorządowymi, to w zasadzie nie muszą (chociaż mogą) należeć do sieci szkolnej ustalonej na podstawie art. 17 ust. 4. O wyznaczenie szkole obwodu może wnioskować sama osoba, która ma przejąć szkołę; wyznaczenie szkole obwodu może także wynikać z korzystnego uzupełnienia sieci szkolnej. -
Tryb przejmowania szkoły przez jednostkę samorządu terytorialnego w przypadkach, o których mowa w art. 5 ust. 5j i 5k.
Komentowana ustawa zastrzega na rzecz samorządu prawo (i obowiązek) stałego nadzorowania, jak prowadzona jest szkoła przejęta przez osobę fizyczną lub prawną na podstawie omawianych przepisów. Szkoła przejęta nie przestaje być szkołą publiczną, zaś na właściwej jednostce samorządu nadal spoczywa powinność realizacji zadania oświatowego jako zadania własnego. Dlatego też, na wypadek "zwrotnego" przejęcia szkoły do prowadzenia przez samorząd - zarówno z powodu naruszenia prawa lub umowy zawartej z osobą przejmującą (ust. 5j), jak i dobrowolnego zaniechania prowadzenia działalności oświatowej przez tę osobę (ust. 5k) - komentowany przepis przewiduje, że w umowie zawieranej pomiędzy samorządem a osobą przejmującą prowadzenie szkoły publicznej powinien być uregulowany tryb, w jakim to nastąpi. Przez to pojęcie należy rozumieć zarówno szczegółową procedurę przejęcia (np. przekazanie dokumentacji przebiegu nauczania, innej dokumentacji szkolnej, sposób przeprowadzenia inwentaryzacji mienia szkolnego), jak i rozliczenia finansowe z tytułu nakładów poczynionych przez osobę fizyczną lub prawną prowadzącą szkołę, a także zwrotu przez nią niewykorzystanych dotacji na rzecz samorządu. -
Warunki korzystania z mienia przejętej szkoły.
Mienie szkolne (nieruchomości znajdujące się w trwałym zarządzie szkoły, rzeczy ruchome i inne składniki majątku powierzonego szkole w celu prowadzenia przez nią działalności) pozostaje mieniem samorządowym. Osobie, która przejmuje szkołę, będzie ono jedynie udostępniane. Można przyjąć, że ustawodawcy chodziło nie tyle o zawarcie w umowie o przekazanie szkoły odpowiednich postanowień, dotyczących np. najmu bądź użyczenia obiektów szkolnych i wyposażenia dydaktycznego, ile raczej o wskazanie: na jakich dokładnie zasadach nastąpi to w drodze odrębnej umowy cywilnoprawnej, czy korzystanie będzie odpłatne, czy też nie, że przyjmujący ponosi odpowiedzialność materialną, że jest obowiązany korzystać z mienia zgodnie z jego przeznaczeniem i dokonywać we własnym zakresie bieżących remontów. Odpowiednią umowę wykonawczą (zwłaszcza umowę najmu lub użyczenia) zawrze później na tej podstawie organ wykonawczy samorządu (wójt/burmistrz/prezydent miasta, zarząd powiatu, zarząd województwa). -
Tryb kontroli przestrzegania warunków umowy.
Samorząd cały czas ponosi odpowiedzialność za realizację zadania oświatowego, dlatego zdecydowano, że przekazywaniu szkół publicznych podmiotom niepublicznym musi towarzyszyć możliwość sprawdzania przez jednostkę samorządu, jak szkoła jest prowadzona. Umowa powinna zatem określać m.in., na jakich warunkach upoważnieni pracownicy urzędu danego samorządu mają prawo wstępu do szkoły, w jakim zakresie mogą sprawdzać dokumentację szkolną czy też żądać od dyrektora i pracowników szkoły udzielenia informacji oraz w jaki sposób i w jakim terminie informuje się o przeprowadzeniu kontroli. -
Warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.
Intencją ustawodawcy było wprowadzenie trybu wypowiedzenia umowy do jej rozwiązania w przypadkach uregulowanych ustawowo. Zatem zarówno wtedy, gdy szkoła jest prowadzona z naruszeniem prawa lub umowy (ust. 5j), jak i wtedy, gdy osoba prowadząca rezygnuje z dalszej działalności oświatowej (ust. 5k), umowa powinna być wypowiedziana w trybie i w terminie w niej uregulowanym. Z drugiej jednak strony wypowiedzenie jest jednostronnym sposobem rozwiązania umowy, tymczasem ogólne zasady dotyczące tego rodzaju czynności dopuszczają także zgodne oświadczenie woli stron o jej rozwiązaniu. Komentowany przepis nie stoi temu na przeszkodzie, zwłaszcza w razie rezygnacji z dalszego prowadzenia szkoły przez osobę fizyczną lub prawną. W wypowiedzeniu powinny się znaleźć uregulowania dotyczące m.in. okresu wypowiedzenia, przekazania majątku, inwentaryzacji majątku, dokumentu przekazania.
Ustawodawca nie wymaga, żeby umowa określała termin jej obowiązywania. Jeżeli strony nie zastrzegą inaczej umowę taką należy traktować jako zawartą na czas nieokreślony.
Umowa w sprawie przekazania podmiotowi prywatnemu do prowadzenia szkoły publicznej podlega kognicji sądów powszechnych. (A. Panasiuk, Umowa publicznoprawna (próba definicji), PiP 2008, z. 2, s. 18 i nast.).
Źródło: M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty, Komentarz, wyd. VI, LEX 2015.