Kolejną z kwestii jaką przybliżyć należy przy omawianiu nadzoru pedagogicznego jest rola organu prowadzącego szkołę w jego sprawowaniu.
Organ prowadzący, w świetle ustawy o systemie oświaty – wyposażony został w kompetencje sprawowania nadzoru nad działalnością prowadzonej przez siebie szkoły lub placówki, w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. Chodzi tu o organ prowadzący w postaci jednostki samorządu terytorialnego oraz właściwego ministra.
Jak należy rozumieć pojęcie spraw finansowych?
Są to kwestie związane z gromadzeniem i przepływem środków pieniężnych pomiędzy szkołą a różnymi podmiotami. Pośrednio rozciągają się także na ewidencje zdarzeń gospodarczych określanych mianem rachunkowości. (M. Plich, Komentarz do ustawy o systemie oświaty)
Ponadto należy w tym miejscu przypomnieć że szkoły i placówki prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego podlegają w zakresie gospodarki finansowej, nadzorowi i kontroli finansowej sprawowane przez regionalne izby obrachunkowe.
Pojęcie spraw administracyjnych
Chodzi o zagadnienie związane z zarządzaniem lub też kierowaniem. Organowi prowadzącemu przysługuje zatem prawo i obowiązek wglądu w funkcjonowanie szkoły jako pracodawcy, podmiotu świadczącego usługi pozastatutowe, a także zobowiązanego do realizacji niektórych zadań w zakresie pomocy społecznej (np. dożywianie dzieci). (M. Plich, Komentarz do ustawy o systemie oświaty)
Problem rozdziału nadzoru pedagogicznego od nadzoru administracyjno-finansowego
W niektórych przypadkach może okazać się ono bardzo trudne np.:
- oba organy (nadzoru pedagogicznego i organ prowadzący) mogą badać warunki bezpieczeństwa i higieny nauki szkolnej, wychowania lub opieki
- podobnie w kwestii kontroli przestrzegania statutu szkoły, gdyż należy on do aktów o charakterze organizacyjnym i mieści się w dyspozycji kompetencji organu prowadzącego w zakresie nadzoru.
Obszary działalności szkoły które podlegają nadzorowi organu prowadzącego wymienione zostały w ustawie o systemie oświaty jako katalog otwarty (wyliczenie jest przykładowe na co wskazuje zwrot „w szczególności"). Wśród zasadniczych zadań wskazanych przez ustawodawcę należy wymienić (art. 34a ustawy):
- prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole lub placówce środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę lub placówkę środkami pochodzącymi z innych źródeł, a także gospodarowania mieniem;
- przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów;
- przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły i placówki.
Badając prawidłowość dysponowania środkami budżetowymi organ powinien wziąć pod uwagę następujące czynniki:
- legalność – zgodność operacji finansowych z prawnym wzorcem ich dokonania
- gospodarność – maksymalizacja efektów przy minimalizacji nakładów
- celowość – stopień realizacji powierzonych zadań
- rzetelność – wypełnienie obowiązków z należytą starannością, przestrzeganie wewnętrznych zasad, dokumentowanie działań zgodnie z rzeczywistością
Zakres nadzoru nad przestrzeganie bezpieczeństwa i higieny w szkole sprawowanego przez organ prowadzący określają liczne akty prawne m. in. wśród głównych należy wymienić:
- przepisu działu dziesiątego Kodeksu pracy – przestrzeganie norm BHP w stosunku do pracowników i uczniów
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach – organ prowadzący nadzoruje większość zagadnień uregulowanych w tym akcie z wyjątkiem planu zajęć dydaktyczno-wychowawczych (co leży w gestii nadzoru pedagogicznego).
Ustawodawca do wykonywania nadzoru przez organ prowadzący wskazał odpowiednie stosowanie przepisów o nadzorze pedagogiczny (oczywiście należy mieć na uwadze, iż wskazane przepisy należy stosować w oparciu o odmienności obu form nadzoru) do których zaliczył:
- prawo wstępu do szkoły placówki posiada: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa (art. 5c pkt 2 ustawy)
- prawo wglądu do dokumentacji obejmuje te dokumenty które istotne są z punktu widzenia nadzoru sprawowanego przez organ prowadzący
- możliwość formułowania doraźnych zaleceń, uwag i wniosków (z prawem dyrektora do złożenia w ciągu 7 dni zastrzeżeń i obowiązkiem poinformowania organu prowadzącego w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków w przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez organ prowadzący).
W przypadku negatywnej oceny wykonywania zadań które podlegają nadzorowi organu prowadzącego, organ ten odwołuje nauczyciela bez wypowiedzenia ze stanowiska kierowniczego w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli.
Organ prowadzący został jednak wyposażony przez ustawodawcę w dodatkowy środek nadzorczy w zakresie spraw dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych. A mianowicie może on wystąpić z wnioskami do dyrektora szkoły/placówki lub do organu nadzoru pedagogicznego. Adresat jest zobligowany jedynie do udzielenia odpowiedzi w terminie 14 dni.
