Na 20 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie aż 12 znajduje się w Polsce. Do wymiany jest około 3 mln pieców o najniższej klasie – tzw. kopciuchów, ale uchwały antysmogowe ma już 14 województw. W 8 zakaz używania wysokoemisyjnych źródeł ciepła wchodzi już od stycznia 2024 r.

Wg danych Europejskiej Agencji Środowiska w gronie 20 miast, które w rankingu wypadły najgorzej pod względem zanieczyszczenia drobnymi pyłami PM 2.5 w latach 2021-2022, aż 12 znajduje się w Polsce. Chodzi o: Nowy Sącz, Piotrków Trybunalski, Łomżę, Żory, Kraków, Gliwice, Zgierz, Tarnów, Katowice, Częstochowę, Bielsko-Białą oraz Kalisz. Wg Polskiego Alarmu Smogowego w Nowej Rudzie w 2022 roku było aż 95 dni ze smogiem.

Wprawdzie likwidacja wysokoemisyjnych pieców jest prowadzona na dużą skalę (tylko w Krakowie zlikwidowano ich już ponad 25 tys.), to jednak w domach jednorodzinnych wymienionych powinno być jeszcze około 3 miliony kopciuchów o najgorszych parametrach. Takie działania są wspierane, a nawet wymuszane przez uchwały antysmogowe. Obowiązują już w czternastu województwach, nie ma ich jeszcze tylko w woj. podlaskim i warmińsko-mazurskim. Uchwały różnią się, ale generalnie wprowadzają całkowity lub częściowy zakaz palenia węglem i/lub drewnem. Obligują także do wymiany starych kotłów, pieców i kominków. Najczęściej na nowoczesne kotły gazowe lub pompy ciepła.

- W 2022 roku pomp ciepła brakowało, chętni do ich instalacji musieli czekać dosyć długo. Obecnie dostępność tych urządzeń jest duża, producenci i dystrybutorzy zwiększyli produkcję i dostawy do naszego kraju. Nie czeka się na nie dłużej niż miesiąc, nawet na wysokiej klasy urządzenia o niskim poborze energii. Widzimy jednak rosnące zainteresowanie i wzrost liczby zapytań, a także próśb o wyceny zakupu i instalacji takich urządzeń. Zapewne ma to związek z wchodzącym w wielu miejscach w życie od stycznia zakazem wykorzystywania pieców o najgorszych parametrach emisyjności – mówi Dawid Pantera z Viessmann.

Do kiedy wymiana pieca?

W aż 8 województwach zakaz używania pieców określonych w uchwale wchodzi w życie już za nieco ponad miesiąc - 1 stycznia 2024 roku. W 3 kolejnych od wiosny lub od lipca 2024. Oznacza to, że najpóźniej w przyszłym roku swoje piece niespełniające norm będą musieli wymienić mieszkańcy aż 11 województw. Kolejne zakazy wchodzą w życie w następnych latach. Od 2028 roku niemal nigdzie w Polsce nie będzie można używać pieców poniżej klasy 5.

W wielu województwach nie wolno już spalać paliw takich jak zbyt mokre drewno (o wilgotności powyżej 20 proc.), miały i muły węglowe, węgiel brunatny czy flotokoncentraty itp. Warto także pamiętać, że w Polsce obowiązuje wiele lokalnych uchwał antysmogowych, które zazwyczaj są bardziej rygorystyczne i wprowadzają krótsze terminy wymiany emisyjnych pieców.

Oczywiście zakazy spalania paliw stałych są omijane i problemem jest ich egzekucja. Jednak w samej Małopolsce w ubiegłym roku przeprowadzono blisko 27 tys. kontroli (które wykryły blisko 500 naruszeń). Właściciele domów, którzy po terminie granicznym nadal będą wykorzystywać stare kopciuchy na węgiel, mogą zapłacić nawet do 5 tys. zł kary.

Co zamiast kopciuchów?

Zbliżające się daty graniczne używania wysokoemisyjnych źródeł ciepła zwiększają zainteresowanie ich wymianą. Rośnie kwota wypłat w programie Czyste Powietrze – we wrześniu było to 249,8 mln zł, w porównaniu z 224 mln zł w sierpniu czy 153 mln zł we wrześniu przed rokiem. W rzeczywistości kwoty przeznaczane na wymianę źródła ciepła i liczba instalowanych urządzeń są znacznie wyższe. Dane Programu Czyste Powietrze nie uwzględniają wniosków składanych poprzez banki, a także wymian dokonywanych bez dofinansowania. W miejsce starych pieców zasilanych paliwem stałym najczęściej montuje się pompy ciepła. We wrześniu na 12 859 wniosków o dofinansowanie wymiany źródła ogrzewania 50% dotyczyło pomp ciepła (na drugim miejscu były kondensacyjne kotły gazowe – 33% wniosków).

Poza prawnymi wymogami obligującymi do wymiany pieca i karami grożącymi za niestosowanie się do nich ważny jest też rozsądek i zdrowie. W Krakowie, gdzie kopciuchy zaczęto wymieniać najwcześniej, w ciągu 10 lat prawie trzykrotnie zmniejszyła się liczba dni z przekroczeniami norm zanieczyszczeń. W ubiegłym roku było to już tylko 40. Nowym impulsem, także w zakresie dofinansowanie wymiany źródeł ogrzewania, może okazać się wybór nowego rządu, bo poprawa jakości powietrza jest jednym z głównych postulatów partii aspirujących do utworzenia go. Inwestycji w wymianę źródła ogrzewania sprzyja też niższa inflacja i duża dostępność pomp ciepła.

Do kiedy wymiana pieca?

Po wskazanej dacie stosowanie wymienionych urządzeń jest lub będzie zabronione:

Województwo mazowieckie

• 1 stycznia 2023 r. zakaz kopciuchów (kotłów bezklasowych) oraz pieców niespełniających wymogów ekoprojektu,
• 1 października 2023 r. obowiązuje całkowity zakaz palenia węglem w Warszawie,
• 1 stycznia 2028 r. w gminach okalających stolicę, z wyjątkiem kotłów klasy 5. zainstalowanych przed 10 listopada 2017 r. oraz kotłów spełniające normy Ecodesign zamontowanych przed 1 czerwca 2022,
• 1 stycznia 2028 r. zabronione będzie stosowanie kotłów o klasie niższej niż 5.

Województwo małopolskie

• od wiosny 2024 r. (do końca sezonu grzewczego) piece bezklasowe oraz takie, które nie spełniają kryteriów z uchwały,
• 1 stycznia 2027 r. piece o klasie poniżej 5.

Województwo wielkopolskie

• 1 stycznia 2024 r. kopciuchy, czyli piece niespełniające norm żadnej z klas,
• 1 stycznia 2026 r. kotły niespełniające wymogów ekoprojektu lub klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012, (z wyjątkami),
• 1 stycznia 2028 r. piece o klasie 3. i 4.

Województwo dolnośląskie

• 1 lipca 2024 r. kotły niespełniające wymogów 3. klasy normy PN-EN 303-5:2012 (czyli kopciuchy)
• 1 lipca 2028 r. – piece na węgiel lub drewno o klasie niższa niż 5.

województwo śląskie

• 1 stycznia 2022 r. piece bezklasowe eksploatowane dłużej niż 10 lat od daty wyprodukowania,
• 1 stycznia 2024 r. kotły bezklasowe używane od 5 do 10 lat od daty produkcji,
• 1 stycznia 2026 r. kotły bezklasowe używane do 5 lat od daty wyprodukowania,
• 1 stycznia 2028 r. piece na paliwa stałe o klasie niższej niż 5.

Województwo łódzkie

• 1 stycznia 2025 r. piece bezklasowe, niespełniających wymogów żadnej z norm (posiadacze pieców i kominków sprzed 2018 r. mają czas do 1 stycznia 2026 r. na zamontowanie wymaganych w uchwale filtrów),
• 1 stycznia 2028 r. wszystkie piece na paliwa stałe poniżej klasy 5. 

Województwo kujawsko-pomorskie

• 1 stycznia 2024 r. kominki i inne ogrzewacze pomieszczeń, które nie spełniają norm z uchwały antysmogowej,
• 1 stycznia 2028 r. piece o klasie niższa niż 5.

Województwo lubelskie

• 1 stycznia 2024 r. piece bezklasowe (kopciuchy) oraz kotły klasy 1. i 2. według normy PN-EN 303-5:2002. –
• 1 stycznia 2027 r. każdy piec węglowy klasy 3. i 4. 

Województwo lubuskie

• 1 stycznia 2024 r. w Zielonej Górze i Gorzowie Wielkopolskim piece na paliwa stałe o klasie niższej niż 5,
• 1 stycznia 2027 r. piece na paliwa stałe o klasie niższej niż 5 poza tymi miastami.

województwo opolskie

• 1 stycznia 2029 r. piece bezklasowe.
• 1 stycznia 2032 r. kotły klas 3. i 4.

województwo podkarpackie

• 1 stycznia 2024 r.  kotły bezklasowe eksploatowane od 5 do 10 lat od daty produkcji,
• 1 stycznia 2026 r. kotły bezklasowe eksploatowane do 5 lat od daty produkcji,
• 1 stycznia 2028 r. pieca na węgiel o klasie poniżej 5.

województwo pomorskie

• 1 stycznia 2024 r. w Sopocie zakaz ogrzewania węglem oraz drewnem,
• 1 września 2024 r. piece bezklasowe lub o klasie niższej niż 3,
• 1 września 2026 r., pieców o klasie 3. oraz 4.

Województwo świętokrzyskie

• 1 lipca 2024 r. piece o klasie 3. i 4.,
• 1 lipca 2026 r. kotły o klasie 5.

Województwo zachodniopomorskie

• 1 stycznia 2024 r.  piece bezklasowe, czyli kopciuchy niespełniające żadnych norm
• 1 stycznia 2028 r.  piece o klasie poniżej 5.

Źródło: IP