Przepisy prawa nakładają obowiązek oznaczenia zabudowanych nieruchomości. Prawidłowe oznaczenie nieruchomości ma znaczenie praktyczne i pomaga w odnalezienie właściwego adresu operatorom pocztowym, organom władzy publicznej, czy służbom publicznym (również ratowniczym).
Zgodnie z art. 47b ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej Pgik) właściciele nieruchomości zabudowanych lub inne podmioty uwidocznione w ewidencji gruntów i budynków, które takimi nieruchomościami władają, mają obowiązek umieszczenia w widocznym miejscu na ścianie frontowej budynku tabliczki z numerem porządkowym w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o ustaleniu tego numeru. W przypadku gdy budynek położony jest w głębi ogrodzonej nieruchomości, tabliczkę z numerem porządkowym umieszcza się również na ogrodzeniu.
Co do zasady organem właściwym do ustalenia numeru porządkowego i zawiadomienia w tej sprawie jest właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta). Ustalenie następuje z urzędu lub na wniosek zainteresowanych. O wyjątkach będziemy pisać w kolejnej części.
Ustalenie numeru porządkowego nieruchomości następuje to w formie czynności materialno-technicznej. W praktyce działania organów pojawiły się natomiast rozbieżności odnośnie formy w jakiej organ może odmówić ustalenia lub odmówić zmiany numeru. W wyroku WSA w Lublinie z 21 stycznia 2010 r. sygn. III SA/Lu 441/09, przyjęto, iż również tego typu sprawy winny być załatwiane drodze czynności materialno-technicznej oraz, że brak jest podstaw prawnych do wydawania w tym zakresie decyzji administracyjnej. Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 grudnia 2011 r. sygn. I OSK 30/11
Na tabliczce, oprócz numeru porządkowego zamieszcza się również nazwę ulicy lub placu, a w miejscowościach bez ulic lub placów albo posiadających ulice lub place bez nazw - nazwę miejscowości.
Zgodnie z art. 47b ust. 3 ustawy organy jednostek samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, mogą wprowadzić obowiązek umieszczania na tabliczce nazwy miejscowości lub nazwy dzielnicy, osiedla, zespołu urbanistycznego. Przyjęcie uchwały ma charakter fakultatywny. Przywołany przepis nie precyzuje, jakiemu typowi jednostki samorządu terytorialnego przynależy ta kompetencja, zatem zgodnie z normą zawartą w art. 6 ustawy o samorządzie gminnym, kompetencja ta należy do gminy (do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów). Organem właściwym do wydania aktu jest rada gminy, po pierwsze dlatego, że będąc organem kolegialnym jako jedyny organ gminy ma możliwość przyjmowania uchwał. Po drugie domniemanie kompetencji rady gminy wynika wprost z art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Uchwała podejmowana na podstawie art. 47 ust. 3 Pgik jest aktem prawa miejscowego.
W wyroku WSA w Olsztynie z 22 sierpnia 2012 r. sygn. II SA/Ol 418/12 wskazano, iż nie jest dopuszczalna rozszerzająca wykładania omawianej kompetencji. Sąd wskazał w szczególności, że art. 47 ust. 2 Pgik nie daje podstawy prawnej do wydania aktu prawa miejscowego w przedmiocie systemu informacji miejskiej, określającego w szczególności kolorystykę, grafikę, wytyczne konstrukcyjno – technologiczne i reguły rozmieszczania elementów tego systemu na terenie gminy.
Wszystkie powołane w tekście orzeczenia dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych.
