Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że w 2024 roku 61 proc. osób w Polsce korzystało z mediów społecznościowych. To o 1,2 punktu procentowego mniej niż w rekordowym 2023 roku. Choć spadek wydaje się niewielki, może świadczyć o zmianie trendów widocznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Coraz więcej użytkowników ogranicza aktywność w sieci, co potwierdzają także inne źródła danych.
Z badań CBOS wynika, że obecnie jedynie 23 proc. dorosłych użytkowników internetu publikuje w sieci wykonane przez siebie zdjęcia lub filmy. Rok wcześniej robiło to 32 proc. badanych. To wyraźny sygnał, że aktywność w mediach społecznościowych słabnie, a użytkownicy coraz rzadziej angażują się w tworzenie treści. Eksperci sugerują, że szczyt popularności tych platform mógł już minąć.
Zmiana przyzwyczajeń widoczna jest szczególnie wśród młodszych grup wiekowych. Dobrym przykładem jest spadek znaczenia Facebooka – w 2015 roku korzystało z niego 71 proc. nastolatków w Stanach Zjednoczonych, a w ubiegłym roku już tylko 32 proc. Tak gwałtowny spadek zainteresowania młodzieży tradycyjnymi platformami społecznościowymi przyczynił się do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych. Koncern Meta najpierw inwestował w rozwój metaverse, a obecnie koncentruje się na sztucznej inteligencji. Najnowszym przejawem tej strategii jest zapowiedź uruchomienia platformy z filmami generowanymi w całości przez AI. Podobne plany ogłosiło także OpenAI.
Odwrotny trend obserwuje się wśród osób starszych. Dane pokazują, że w grupie wiekowej 55–64 lata już 31 proc. internautów, a wśród osób powyżej 65. roku życia – 14 proc. publikuje własne treści w mediach społecznościowych. W młodszej z tych grup to znaczący wzrost względem 2019 roku, kiedy odsetek wynosił 19 proc. W przypadku osób starszych liczba użytkowników mediów społecznościowych również rośnie, mimo że procentowo udział publikujących treści nieco się zmniejszył. Wynika to z faktu, że w latach 2019–2024 odsetek internautów w tej grupie wiekowej zwiększył się z 33,3 proc. do 56,8 proc.
Podobne zjawiska obserwowane są w innych krajach. Podczas gdy dyskusja wokół mediów społecznościowych wciąż skupia się głównie na ich negatywnym wpływie na zdrowie psychiczne młodych ludzi, w przyszłości coraz większe znaczenie może mieć analiza skutków korzystania z tych platform przez osoby starsze.
Zdaniem ekspertów zmiany w sposobie korzystania z mediów społecznościowych wynikają nie tylko z przesytu treściami, ale też z obniżającej się jakości publikowanych materiałów. Zjawisko to socjolog Cory Doctorow określił mianem „gównowacenia” platform – odchodzenia od idei tworzenia sieci relacji i dzielenia się autentycznymi informacjami na rzecz zalewu treści sponsorowanych i generowanych przez algorytmy.
Doctorow opisuje proces, w którym platformy najpierw przyciągają użytkowników atrakcyjnymi funkcjami i autentycznymi interakcjami, następnie wprowadzają mechanizmy promujące płatne lub „wiralne” treści, by ostatecznie wypełnić przestrzeń materiałami przygotowanymi przez sztuczną inteligencję czy boty. W efekcie użytkownicy coraz częściej rezygnują z aktywności, ponieważ nie znajdują tam już wartościowych doświadczeń społecznych.
Tendencje te mogą w dłuższej perspektywie prowadzić do zmian w strukturze globalnego rynku cyfrowego. Spadek aktywności w największych serwisach społecznościowych może otworzyć przestrzeń dla nowych, alternatywnych platform, które przyciągną użytkowników autentycznością i prostotą interakcji. Nie jest jednak pewne, czy utrzymanie zysku jako głównego celu działalności pozwoli uniknąć powtarzania cyklu, który doprowadził do obecnego kryzysu zaangażowania.
Prawdziwa zmiana w sposobie komunikacji wymagałaby czegoś więcej niż tylko nowej aplikacji. Odnowienie bezpośrednich relacji i przełamanie poczucia izolacji to procesy, których nie zapewni sam rynek. Obecne dane wskazują jednak, że użytkownicy zaczynają szukać bardziej zrównoważonych form kontaktu – zarówno w świecie cyfrowym, jak i poza nim.
Źródło: PIE
