Do Sejmu wniesiono poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego mający na celu ograniczenie przewlekłości postępowań administracyjnych.
Z przepisów Kodeksu postepowania administracyjnego wynika, iż jedną z podstawowych zasad postępowania administracyjnego jest zasada szybkości postępowania. Wyraża ją zwłaszcza art. 12 k.p.a. Wskazany przepis wyznacza dyrektywę szybkiego postępowania organów administracji publicznej stanowiąc, iż powinny one „działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia”. W drugim paragrafie art. 12 można przeczytać, że „sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie”.
Proponowane organom administracyjnym terminy dla załatwienia spraw zostały określone w art. 35 k.p.a. W pierwszej kolejności zawarte jest w nim czytelne wymaganie, by organy administracyjne załatwiały sprawy „bez zbędnej zwłoki”. Art. 35 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, że zwłaszcza te sprawy, które nie wymagają przeprowadzania postepowania wyjaśniającego, powinny być rozpatrywane od razu po wniesieniu żądania przez stronę. Jeżeli natomiast konieczne jest przeprowadzenie tzw. „postepowania wyjaśniającego”, to zgodnie z art. 35 § 3 k.p.a. załatwienie sprawy powinno nastąpić „nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania”
Niestety, wskazane w art. 35 k.p.a. terminy mają jedynie charakter instrukcyjny, co oznacza, iż przypadku ich przekroczenia organy administracyjne nie ponoszą z tego tytułu żadnej kary. Normy prawne określające zasadę szybkości postepowania, pozbawione są więc sankcji.
Obecnie, zgodnie z art. 36 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej, w przypadku gdy nie załatwi sprawy w ustawowo określonym terminie, jest zobowiązany zawiadomić strony postępowania o wyznaczeniu nowego terminu i jednocześnie wskazać przyczyny zwłoki.
Projektodawcy zmian w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego proponują aby w przypadku przewlekłości postępowania nałożyć na organ karę w postaci grzywny.
Jak wskazują wymierzona organowi administracyjnemu grzywna może ostatecznie skłonić organ administracji publicznej do wydania wymaganego rozstrzygnięcia lub dokonania przewidzianych prawem czynności. Wymierzona kara grzywny może też stanowić dla organu administracyjnego poważne ostrzeżenie, by w przyszłości sprawy administracyjne prowadzić możliwie szybko i tym samym nie ryzykować, że ponownie będzie miało miejsce wymierzenie organami administracyjnemu kary grzywny. Organ wyższego stopnia w razie stwierdzenia, że mimo upływu terminu określonego w artykule 35 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w przepisach szczególnych, organ mu podległy wciąż nie wydał wymaganego rozstrzygnięcia, byłby co do zasady zobowiązany wymierzyć mu karę finansową w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki. Taka kara, mogłaby być czynnikiem oddziaływania na organy administracyjne, służącym temu by podjęły one właściwie starania, zmierzające do tego, by rozstrzygnięcia były wydawane w rozsądnym terminie. Projektodawcy uważają także, że już samo zagrożenie możliwą karą finansową będzie działało mobilizująco na organy administracji publicznej. Kara za przewlekłość nakładana byłaby w drodze postanowienia, a obowiązek zapłaty powstawałby w terminie 14 dni od doręczenia postanowienia. By zapewnić skuteczną egzekucję wymierzonej kary, autorzy projektu w art. 35a § 8 proponują, by w przypadku gdy organ nie uiści kary w wymaganym terminie zastosowanie miały przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Przed wydaniem postanowienia wymierzającego karę, organ wyższego stopnia powinien wezwać organ podległy do złożenia wyjaśnień na temat przyczyn opóźnienia. Dopiero wtedy, gdyby organ I stopnia nie złożył wymaganych wyjaśnień albo gdyby wyjaśnienia okazały się niesatysfakcjonujące, organ wyższego stopnia mógłby wydać postanowienie nakładające odpowiednią karę.
Kolejnym zabezpieczeniem przed niezasadnym nałożeniem kary na organ administracji publicznej jest możliwość złożenia przez organ podległy, na który została nałożona kara, wniosku do organu wyższego stopnia o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Należy jednak w tym miejscu wskazać iż konieczne jest podejście z dużą ostrożnością do oceny odpowiedzialności organów administracji publicznej w przypadku ich bezczynności. Należy pamiętać, iż zdarza się, że niezałatwienie sprawy w ustawowym terminie nie zawsze ma miejsce z winy organu rozpatrującego sprawę. Przykładowo, niejednokrotnie organ nie podejmuje wymaganych decyzji, gdyż czeka na opinię innego organu, która jest konieczna do wydania rozstrzygnięcia w danej sprawie. Niekiedy bezczynność organu ma miejsce również z winy stron, które nie składają wymaganych wyjaśnień lub nie dostarczają na czas dokumentów. Trudno również wymagać od organu administracji publicznej, by wydał wymagane rozstrzygnięcie w miesięcznym, czy też (w sprawach szczególnie skomplikowanych) dwumiesięcznym terminie, w przypadku gdy ziściłaby się jedna z przesłanek zawieszenia postępowania administracyjnego.
Katarzyna Liszka
