W Łodzi konsultacje budżetu są obligatoryjne. Obowiązek ten wynika z uchwały z 31 marca 2012 roku wprowadzającej „Regulamin konsultacji społecznych”.
We wrześniu 2010 roku p.o. Prezydenta Miasta wydał zarządzenie ogłaszające konsultacje społeczne budżetu miasta. Polegały one na udostępnieniu mieszkańcom formularzy wniosków oraz ankiet i terminów spotkań konsultacyjnych w poszczególnych dzielnicach.
„Regulamin Konsultacji Społecznych” oraz wydane na jego podstawie zarządzenie zapewniały podstawy prawne procesu, możliwości poznania ogólnych ram, w których przebiegały konsultacje oraz ich zasad.
Konsultacje społeczne zostały szeroko rozpropagowane. W trakcie akcji informacyjnej wykorzystano pojazdy komunikacji miejskiej, w których powieszono plakaty i ogłoszenia, tablice ogłoszeniowe wydziałów UM, delegatur, osiedli oraz innych jednostek organizacyjnych UM.Informacja opublikowana została również na stronie internetowej UM.
Wykorzystanie pojazdów komunikacji miejskiej umożliwiło dotarcie do dużej grupy mieszkańców, którzy w czasie podróży mogli przeczytać umieszczoną informację. Ponadto miasto nie musiało ponosić kosztów wynajmu powierzchni reklamowej. Informacja została wysłana do mediów. W prasie lokalnej i regionalnej oraz na wielu stronach internetowych pojawiały się zawiadomienia. Przygotowano również spoty telewizyjne, które zostały wyemitowane w telewizji TVP3, TOYA (lokalna prywatna stacja telewizyjna) oraz na YouTube.
Ankieta obejmowała pytania o konieczne, zdaniem mieszkańców, wydatki w 2011 roku, najważniejsze inwestycje miejskie oraz o najpoważniejsze problemy społeczno-gospodarcze na terenie własnej dzielnicy oraz całego miasta. Ankietowani mieli także możliwość wyznaczenia priorytetów zadań takich jak: budowa wodociągów/kanalizacji, budowa boisk sportowych, rozwój infrastruktury turystycznej, budowa/modernizacja dróg, budowa szkół i placówek oświatowych, budowa żłobków i przedszkoli, a także dodania własnych. W trakcie konsultacji zebrano 210 ankiet.
Zorganizowano także pięć spotkań konsultacyjnych w pięciu dzielnicach miasta. Podczas spotkań mieszkańcy otrzymywali ankiety oraz formularze wniosków, które mogli wypełnić i zostawić. Ankiety można było również przesyłać do UM mailowo, listownie lub składać osobiście. Informacje o przebiegu spotkań wraz z protokołami zostały umieszczone na stronie internetowej. Wszystkie materiały związane z konsultacjami publikowane były w jednym miejscu, w odpowiedniej zakładce, co ułatwiało do nich dostęp. Dodatkowo na stronie UM część tekstu tłumaczona była na język migowy. Opracowano także dwa raporty przedstawiające rezultaty zebranych ankiet oraz wyniki i zestawienie wniosków i postulatów, które spłynęły do urzędu.
Frekwencja podczas spotkań oraz zainteresowanie konsultacjami były bardzo duże: ok. 750 osób uczestniczyło w dyskusjach, w pierwszej turze konsultacji wpłynęło ponad 210 ankiet oraz 286 wniosków, z których sporządzona został lista 117 oczekiwanych przedsięwzięć.
Drugi etap konsultacji odbył się w grudniu. Zbierano wnioski i informacje drogą elektroniczną. W drugim etapie konsultacji wpłynęło 790 maili. Wiele wniosków było dobrze przygotowanych, z wycenami proponowanych rozwiązań. W wyniku ponownych konsultacji Prezydent Miasta włączyła do projektu budżetu co najmniej 3 konkretne propozycje zgłoszone przez mieszkańców oraz dokonała zmian w takich obszarach jak edukacja, kultura i sport. Tak więc, konsultacje budżetowe miały bezpośredni, choć niewielki, wpływ na budżet miasta.
Ciekawym i ważnym elementem całego procesu była ewaluacja. Ewaluacja, niezależna od urzędu miejskiego, została zainicjowana przez ludzi z grupy Łodzianie Decydują. Łodzianie Decydują to grupa łódzkich organizacji pozarządowych i społeczników. Jej misją jest poprawa jakości życia codziennego mieszkańców Łodzi poprzez zwiększanie ich wpływu na decyzje zapadające w mieście. Brała ona także udział w opracowaniu „Regulaminu Konsultacji Społecznych”. Członkowie grupy obserwowali przebieg konsultacji i przekazali do Prezydenta miasta wnioski, wskazano niedociągnięcia, a także propozycje ulepszeń, który pozwoliły by na efektywniejsze ich prowadzenie w przyszłości.
Zwrócono między innymi uwagę na: brak wiedzy i kwalifikacji pracowników UM zajmujących się konsultacjami (co potwierdzili również sami pracownicy), brak podziału obowiązków wśród pracowników UM w zakresie prowadzenia konsultacji, brak specjalnej strony internetowej dotyczącej konsultacji, ogólnikowe informowanie o konsultacjach, brak bezstronnych moderatorów i ekspertów podczas konsultacji. W odpowiedzi na te uwagi Urząd Miasta zorganizował spotkania z członkami grupy, dotyczące mechanizmów usprawniających system miejskich konsultacji. Powstała grupa robocza ds. konsultacji społecznych, w której skład, oprócz urzędników, weszli przedstawiciele organizacji obywatelskich.
W wyniku zorganizowanych konsultacji władze mogły poznać oczekiwania i preferencje mieszkańców oraz główne problemy, jakie dotykają miasto. Mieszkańcy Łodzi mogli przekazać władzom miasta swoje wnioski, uwagi i opinie dotyczące budżetu miasta. Dzięki konsultacjom władze miały możliwość poznania preferencji i oczekiwań mieszkańców oraz podniesienia swych kompetencji w zakresie organizowania dialogu z obywatelami, poprawiły swój wizerunek oraz otworzyły się na mieszkaoców. Konsultacje zwiększyły aktywność i zaangażowanie w sprawy miasta niektórych organizacji społecznych oraz obywateli. Pojawiało się wiele ciekawych inicjatyw oraz pomysłów rozwijania mechanizmu konsultacji budżetowych, które w przyszłości (dzięki wykorzystaniu doświadczeń oraz informacji zwrotnych przekazywanych przez uczestników) mogą zaowocować powstaniem sprawnego systemu procesu tworzenia budżetu z udziałem mieszkańców.
Źródło: Na podstawie materiałów wypracowanych w ramach projektu "Zwiększenie poziomu wiedzy na temat funkcjonowania sektora pozarządowego, dialogu obywatelskiego oraz doskonalenie umiejętności zarządzania sferą pożytku publicznego" realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Dariusz Kraszewski, Przykład ciekawej praktyki. Konsultacje społeczne projektu budżetu w Łodzi. Raport „Badania efektywności mechanizmów konsultacji społecznych”
