Ustawa z dnia 14 października 2021 roku o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw – stanowiąca część Polskiego Ładu – wprowadziła daleko idące zmiany w systemie dochodów JST. Wśród nich znalazł się mechanizm wyrównywania poziomu dochodów do poziomu referencyjnego poprzez odpowiednie zwiększanie części rozwojowej subwencji ogólnej. W swojej publikacji Grzegorz Kubalski i Jan Maciej Czajkowski wskazali, które powiaty i miasta na prawach powiatu mogą stracić, a które zyskać na takim wyrównywaniu straty w PIT.
W publikacji pt. „Skuteczność rekompensowania ubytku dochodów z udziału w PIT przez część rozwojową subwencji ogólnej” Grzegorz Kubalski i Jan Maciej Czajkowski wskazali, że ze względu na przyjęte kryteria podziału tej części nie pełni ona w sposób skuteczny i sprawiedliwy funkcji rekompensacyjnej.
W publikacji szczegółowo opisano również, z jakich części składa się część rozwojowa subwencji.
Autorzy zaznaczyli również, że dla każdej jednostki samorządu lokalnego został wyznaczony wskaźnik pokazujący na ile przypadająca danej jednostce kwota z części rozwojowej subwencji ogólnej pokrywa stratę tej jednostki w konsekwencji zmniejszenia się wydajności udziałów w PIT jako źródle dochodów własnych.
Przy obecnej konstrukcji części rozwojowej subwencji ogólnej na obecnie obowiązującym mechanizmie rekompensaty zyskują 232 jednostki poziomu powiatowego, zaś 148 jednostek traci, przy czym prawie połowę z tej liczby stanowią miasta na prawach powiatu, które w części przypisanej do powiatów co do zasady otrzymują w subwencji rozwojowej mniej niż utraciły w PIT.
Wśród powiatów i miast na prawach powiatu zyskujących najwięcej procentowo znalazły się:
- Powiat bieszczadzki
- Powiat sejneński
- Świnoujście
- Powiat przysuski
- Powiat węgorzewski
- Powiat kolneński
- Powiat chełmski
- Powiat suwalski
- Powiat sztumski
- Powiat makowski
Z kolei powiaty i miasta na prawach powiatu najwięcej procentowo tracące to:
- m.st. Warszawa (część powiatowa)
- Kraków (część powiatowa)
- Łódź (część powiatowa)
- Wrocław (część powiatowa)
- Powiat piaseczyński
- Powiat warszawski Zachodni
- Gdańsk (część powiatowa)
- Poznań (część powiatowa)
- Powiat chojnicki
- Gdynia (część powiatowa)
W publikacji dowiedziono, że część rozwojowa subwencji ogólnej nie stanowi właściwego mechanizmu wyrównywania strat z tytułu zmniejszenia się wydajności udziałów w PIT jako źródle dochodów.
Ze względu na przyjętą konstrukcję powoduje przesunięcie środków z ludniejszych i bogatszych terenów na tereny biedniejsze.
