Ministerstwo Rozwoju opublikowało projekt Strategii odpowiedzialnego rozwoju, która uszczegóławia przedstawiony przez wicepremiera Mateusza Morawieckiego plan odpowiedzialnego rozwoju. Konsultacje dokumentu trwać będą do 30 września. Przedstawimy naszym Czytelnikom charakterystykę tego dokumentu w kilku częściach, zwracając wagę na aspekty istotne dla samorządu terytorialnego.

Z formalnego punktu widzenia Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju jest aktualizacją Strategii rozwoju kraju 2020, przyjętej uchwałą Rady Ministrów 25 września 2012 r., zgodnie z wymogami ustawy z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Nowa strategia zawiera rekomendacje dla polityk publicznych oraz stanowi podstawę dla aktualizacji obowiązujących dokumentów strategicznych i weryfikacji pozostałych instrumentów wdrożeniowych.

Nowy model rozwoju

W dokumencie czytamy, że w dotychczasowej polityce państwa w mniejszym zakresie skupiano się na działaniach wyprzedzających, ukierunkowujących rozwój w różnych sferach życia społeczno-gospodarczego w taki sposób, by odpowiednio wcześniej zapobiegać negatywnym zjawiskom i wskazywać najbardziej pożądane kierunki i sposoby rozwoju wykorzystujące maksymalnie polskie potencjały rozwojowe. Państwo potrafiło mobilizować dostępne zasoby, aby doraźnie rozwiązywać pojawiające się problemy. Nie potrafiło jednak zapobiegać im lub minimalizować ich negatywne skutki. W codziennej praktyce rządzenia dominowały działania ad hoc, często podejmowane z opóźnieniem, nieskoordynowane i nie wpisujące się w spójną strategię planowanych zmian. W rezultacie podejmowane punktowe działania nie przynosiły efektu dla realizacji celów wskazanych w strategiach. Nie zmieniały również struktury gospodarki tak, by mogła ona stać się bardziej innowacyjna, efektywnie wykorzystująca dostępne zasoby kapitału, zasoby ludzkie, infrastrukturalne i społeczne.

Wychodząc od tej diagnozy, obecne kierownictwo polityczne państwa zakłada w strategii nowy model rozwoju, tzw. rozwój odpowiedzialny. Definiuje go, jako taki, który zapewnia korzyści z rozwoju dla wszystkich grup społecznych i w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być realizowane bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie. Rozwój nazywany odpowiedzialnym ma być realizowany w oparciu m.in. o poniższe założenia.

Państwo aktywne

Autorzy strategii proponują, by przy zachowaniu konstytucyjnego modelu społecznej gospodarki rynkowej zwiększyć odpowiedzialność instytucji państwa za kształtowanie procesów gospodarczych, społecznych i terytorialnych. Instytucje państwa w nowym modelu mają aktywnie i jednocześnie selektywnie kreować warunki dla rozwoju, wpływać na jak najlepsze wykorzystanie przewag i budowanie podstaw stałego rozwoju na bazie własnych zasobów rozwojowych i rozwój nowych działalności. Instytucje państwa nie odpowiadają za decyzje biznesowe podmiotów prywatnych, jednak mają być inspiratorem zachowań przedsiębiorców, umożliwiać rozwój nowych gałęzi w gospodarce i sprzyjać wykorzystaniu rynkowych mechanizmów stymulowania powstawania i wdrażania nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Rola państwa w gospodarce nie może sprowadzać się jedynie do bardziej lub mniej efektywnej redystrybucji środków finansowych. Tylko efektywne i skoordynowane instytucje publiczne nastawione na obywateli i przedsiębiorstwa mają potencjał do zarządzania politykami publicznymi tak, by skutecznie reagować na stojące przed społeczeństwem i gospodarką wyzwania.

Współpraca, partnerstwo i współodpowiedzialność

Dokument zakłada, że warunkiem rozwoju nowoczesnej gospodarki i efektywnej współpracy jest kapitał społeczny. Zasada współpracy i partnerstwa oznacza zaangażowanie i szeroko zakrojone współdziałanie pomiędzy podmiotami publicznymi, prywatnymi, sektorem nauki i społeczeństwem obywatelskim na różnych etapach planowania i realizacji działań rozwojowych. Różne podmioty stają się nie tylko współuczestnikami działań rozwojowych, ale także je współtworzą, co wiąże się z budową poczucia współodpowiedzialności za przebieg procesów rozwojowych.

Podejście zintegrowane, ale terytorialnie zróżnicowane i zrównoważone

W nowym modelu rozwoju, nazywanym przez obecne kierownictwo polityczne państwa - odpowiedzialnym, obowiązywać ma znane nam już (przynajmiej teoretycznie obowiązujące dotychczas) tzw. podejście zintegrowane. Autorzy nowej strategii rozumieją je tak samo, jak dotychczas. Oznaczać ma koncentrację różnych działań podejmowanych przez poszczególne podmioty (rząd, samorząd, podmioty gospodarcze i partnerów społecznych) wokół wyznaczonych celów strategicznych. Interwencje w ramach poszczególnych obszarów nie mają być rozłączne, a wręcz przeciwnie – oddziaływać na siebie. Według autorów dokumentu, oznacza to koordynację już na etapie programowania, a następnie na etapie realizacji działań, tak aby uzyskać efekt synergii niezbędny dla osiągnięcia celów. W dokumencie zauważono, że równie ważne jest precyzyjne określenie podziału zadań pomiędzy administracją rządową i samorządową.

Z kolei podejście zróżnicowane terytorialnie ma na celu wykorzystanie specyficznych potencjałów terytorialnych i likwidację barier w rozwoju poszczególnych obszarów. Oznacza to wspieranie rozwoju poprzez zintegrowane pakiety działań, integrujące wiązki interwencji sektorowych, finansowanych ze źródeł publicznych i prywatnych, odpowiednio dopasowanych do potrzeb i potencjałów poszczególnych terytoriów, będących adresatami polityki regionalnej. Takie podejście posłuży zwiększeniu efektywności interwencji publicznej i optymalnemu wykorzystaniu szerokiego wachlarza dostępnych mechanizmów i instrumentów rozwojowych. Niezbędnym elementem podejścia terytorialnego jest współpraca, dialog i partnerstwo z władzami lokalnymi, podmiotami gospodarczymi i społecznymi oraz obywatelami.

Dokument zakłada również, że odpowiedzialny rozwój, to również wspomaganie rozwoju tych obszarów i miast, które mają mniejszą odporność na zjawiska kryzysowe, w niewystarczającym stopniu korzystają z pozytywnych efektów zachodzących procesów rozwojowych, nie mogą w pełni zrealizować swojego potencjału rozwojowego ze względu na ukształtowaną historycznie zależność gospodarczą od dominujących branż i sektorów lub utraciły funkcje społeczno-gospodarcze (brak odpowiednich zasobów rynku pracy czy problemy instytucjonalne). Rodzaj interwencji wobec takich obzarów zależeć będzie bezpośrednio od ich potrzeb i potencjałów. W dokumencie strategii padają w tym miejscu propozycje kluczowych, zdaniem auorów, czynników dla wzmacniania procesów rozwojowych poszczególnych terytoriów: wykorzystanie specjalizacji regionalnych, rozwój przedsiębiorczości oraz mobilizacja istniejących zasobów kapitału - finansowego, środowiskowego, ludzkiego oraz społecznego.

cdn

W następnych odcinkach omówimy cele rozwoju kraju, jakie określono w dokumencie oraz system realizacji strategii i rolę, jaką autorzy przewidzieli dla samorządu terytorialnego.