Ostatnią przesłanką, o której mowa w art. 13 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, regulującą zasady podejmowania uchwał przez radę jest jawność głosowania. Znajduje ona odzwierciedlenie nie tylko w przepisach ustawy powiatowej, lecz również w odpowiednich regulacjach ustaw o samorządzie gminnym i o samorządzie wojewódzkim.
Zasada
Ustawodawca wprowadził zasadę jawnego głosowania nad uchwałami. Jest to wymóg warunkujący prawidłowe podejmowanie rozstrzygnięć przez radę. A zatem dla prawidłowości trybu podejmowania uchwały wszystkie te 3 elementy (kworum, większość i jawność – przyp. autora) muszą wystąpić jednocześnie, kumulatywnie. Jakiekolwiek zaś odstępstwa od tak określonej procedury podejmowania uchwał muszą (obligatoryjnie) mieć podstawę prawną w konkretnym przepisie rangi ustawowej.(wyrok NSA z dnia 12 marca 2013 roku wydany w sprawie o sygn. akt: I OSK 1997/12). Jakiekolwiek odmienne uregulowania musza zostać przewidziane przez ustawę – to stwierdzenie należy traktować jako element ww. zasady, określający „sztywno” przypadki ewentualnych odstępstw. Wprowadzenie zasady nakazującej podejmowanie uchwał przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego w głosowaniu jawnym, wiąże się przede wszystkim z realizacją konstytucyjnej zasady – prawa obywateli do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Odstępstwa od zasady podejmowania uchwał w głosowaniu jawnym mogą nastąpić tylko mocą ustawy. (wyrok WSA w Kielcach z dnia 4 sierpnia 2011 roku w sprawie o sygn. akt: II SA/Ke 366/11). Z powyższego wynika, że zasada jawności ma charakter bezwzględny i nie może zostać zmieniona w żaden sposób. Tylko w ściśle określonych ustawą przypadkach obowiązuje głosowanie tajne. Statut powiatu nie może wprowadzać odmiennych (ostrzejszych lub łagodniejszych) reguł dot. wprowadzania zasady tajnego lub jawnego głosowania. Takie postanowienia statutu nie są wiążące.
Zanim więc przystąpimy do głosowania uchwał na posiedzeniu rady powiatu, musimy się upewnić, czy przypadkiem ustawodawca nie przewidział utajnienia dla głosowania nad konkretną uchwałą. Z tajnym głosowaniem na gruncie ustawy o samorządzie powiatowym mamy do czynienia w np. przypadkach:
- wyboru przewodniczącego wiceprzewodniczących,
- wyboru starosty oraz pozostałych członków zarządu na wniosek starosty,
- odwołania starosty.
Skutki naruszenia zasady jawności
Co się stanie jeśli radni złamią zasadę jawności sprzecznie z art. 13 ust. 1 ustawy?
Na to pytanie odpowiedziały już sądy i doktryna – np. utajnienie głosowania w sytuacji, gdy przepis ustawy nie przewiduje głosowania tajnego, skutkuje wadliwością prawną uchwały i daje organowi nadzoru prawo do stwierdzenia jej nieważności . Naruszenie zasady (jawności – przyp. autora)skutkuje nieważnością. Możliwość przeprowadzenia głosowania tajnego, w "uzasadnionych przypadkach"(wg statutu), wbrew zasadzie, wedle której głosowanie nad uchwałami rady gminy jest jawne, chyba że ustawa przewiduje jego utajnienie, stanowi istotne naruszenie wskazanej normy prawnej. (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 7 maja 2008 roku wydany w sprawie o sygn. akt: III SA/Wr 120/08). Podobną tezę wygłosił WSA w Opolu w wyroku z dnia 28 marca 2008 roku wydanym w sprawie o sygn. akt: II SA/Op 567/07), tzn. uchybieniu wymaganemu trybowi podejmowania uchwał i naruszeniu zasady jawności głosowania nie można przypisać waloru nieistotnego naruszenia prawa, zwłaszcza, że nie można domniemywać czy głosowanie zgodne z prawem dałoby taki sam wynik. O "istotności" naruszenia prawa stanowi i to, że przeprowadzenie głosowania tajnego łamie ustawową i konstytucyjną zasadę jawności.
