Jak wskazano w projekcie ustawy o związku metropolitarnym w województwie śląskim kluczowym dla skutecznej realizacji zadań przez każdy podmiot publiczny są sprawnie działające organy.
Obowiązująca ustawa o związkach metropolitarnych zakłada, że w skład zgromadzenia związku metropolitalnego wchodzi po dwóch przedstawicieli każdej jednostki samorządu terytorialnego (gmin i powiatów). Przy czym jeden reprezentuje organ wykonawczy, drugi zaś stanowiący. Zgodnie z przepisami ustawy jedynie jednomyślność delegatów będzie skutkować oddaniem głosu „za” lub „przeciw”. W przypadku jej braku uznaje się, że dana jednostka samorządu terytorialnego wstrzymuje się od głosu. Rozwiązanie to może w rzeczywistości powodować trudności w podejmowaniu decyzji przez zgromadzenie. Ryzyko to dodatkowo wzmacnia liczebność organu, który przy maksymalnym zasięgu związku metropolitalnego może liczyć ponad 160 delegatów. Z tego względu proponuje się, aby daną jednostkę samorządu terytorialnego reprezentował przedstawiciel organu wykonawczego. Dodatkowo w związku z faktem, że powiaty nie partycypują w dochodach związku metropolitalnego (nie wnoszą składek) proponuje się usunięcie ich przedstawicieli ze zgromadzenia.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami uchwały zgromadzenia są podejmowane co do zasady kwalifikowaną większością głosów, rozumianą jako większość głosów jednostek samorządu terytorialnego reprezentowanych w zgromadzeniu, która dodatkowo przekłada się na większość ludności zamieszkałej na obszarze metropolii. Warto jednak pamiętać, że pojęcie większości kwalifikowanej odnoszone jest tradycyjnie od większości innej niż zwykła. Jest to zatem pojęcie szersze od definiowanego w ustawie o związkach metropolitalnych. Dlatego proponuje się określenie tej większości podwójną większością głosów. Termin ten w pełniejszy sposób oddaje opisywany sposób rozstrzygania i jest spójny z terminologią stosowaną w prawie ustrojowym.
Istotnym mankamentem obowiązujących rozwiązań jest to, że ww. zasada rozstrzygania przez zgromadzenie nie została w sposób konsekwentny wdrożona w ustawie. Po pierwsze jej przepisy zakładają, że wybór przewodniczącego zarządu oraz rozstrzyganie o absolutorium będzie następować większością bezwzględną ustawowego składu zgromadzenia, a rozstrzyganie o odwołaniu zarządu większością 3/5 głosów ustawowego składu zgromadzenia. Oznacza to, że koalicja zdolna wyłonić zarząd może nie być w stanie przegłosować w zgromadzeniu (większością podwójną) kluczowych dla związku uchwał. Reprezentujące mniejszą liczbę mieszkańców, ale bardziej liczebne w zgromadzeniu samorządy, mogą zatem decydować o bycie i składzie organu wykonawczego. Dodatkowo ustawa zakłada, że głosowanie w sprawach dotyczących przebiegu obrad zgromadzenie rozstrzyga się zwykłą większością. Przepis ten daje zatem możliwość dość łatwych zmian w porządku obrad zgromadzenia. Warto przypomnieć, że normą w samorządowym prawie ustrojowym jest rozstrzyganie o zmianie porządku obrad bezwzględną większością głosów ustawowego składu organu. Niniejszy projekt eliminuje te wady ustawy proponując stosowanie podwójnej większości w odniesieniu do wszystkich rozstrzygnięć zgromadzenia.
Ze względu na przepisy ustawowe w niektórych warunkach zarząd związku metropolitalnego może być niezdolny do działania. Zgodnie z obowiązującą ustawą zarząd związku liczy 3 członków, a jego uchwały zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu. Oznacza to, że w przypadku nieobecności jednego z członków zarządu (np. w wyniku choroby) zarząd może nie być zdolny podjąć uchwały (jedynie jednomyślność podczas głosowania spełniać będzie wymóg większości i kworum). Dlatego proponuje się aby zarząd związku metropolitalnego liczył 5 członków – podobnie jak w ustawie o samorządzie województwa, której przepisy stosuje się w określonym zakresie odpowiednio.
Ustawa wprowadza zmiany do ustawy o samorządzie gminnym i samorządzie powiatowym. Zmiany te wynikają z wcześniej opisywanych zmian. Nowe brzmienie art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 4 ust. 1a ustawy o samorządzie powiatowym w sposób bardziej precyzyjny i jednoznaczny przesądza o pozbawieniu gmin/miast na prawach powiatu wchodzących w skład związku metropolitalnego oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych, a także związków jednostek samorządu terytorialnego zdolności wykonywania zadań publicznych w zakresie transportu zbiorowego – z dniem rozpoczęcia działalności związku metropolitalnego.
