Oprócz doradztwa z programów ministerialnych, o którym pisałem w poprzednim odcinku, partnerstwa samorządowe mogą liczyć na dedykowane im systemowe rozwiązania w regionalnych programach operacyjnych. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami z premiowaniem partnerstwa mamy do czynienia niemal we wszystkich programach. Specyficznym ujęciem współpracy samorządowej są instrumenty wsparcia tzw. wymiaru terytorialnego, zaprojektowane w różnej formie i skali we wszystkich szesnastu RPO.
Partnerstwo powszechnie premiowane
Wsparcie partnerstwa zaplanowano w zdecydowanej większości programów regionalnych. Najczęściej polega ono na premiowaniu projektów partnerskich poprzez uznanie partnerstwa za jedno z kryteriów oceny przedsięwzięcia. Występuje ono w systemach oceny zarówno w przypadku finansowania z EFRR, jak i z EFS. W obu przypadkach partnerstwo należy do kryteriów merytorycznych, występujących przy opisie działań. Jest podobnie wartościowane punktowo, choć w porównaniu z wagą przyznaną innym kryteriom, partnerstwo nie należy do tych najbardziej wartościowych - przeważnie wniosek może zyskać od jednego do kilku dodatkowych punktów.
Partnerstwo w wymiarze terytorialnym
Oprócz powszechnego podejścia do aspektu współpracy samorządowej, można wyróżnić jego specyficzne ujęcie w ramach tzw. wymiaru terytorialnego, jako jednego z wyróżników obecnego okresu polityki spójności. Formuły wsparcia tego wymiaru polityki regionalnej przygotowano w pogramach regionalnych na każdym poziomie zarządzania rozwojem.
-
Poziom metropolitalny
We wszystkich regionach funkcjonuje mechanizm Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, obowiązkowy dla miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych. Przygotowanie tego mechanizmu jest obecnie w końcowej fazie. Resort rozwoju kończy opiniowanie strategii, przygotowanych przez związki ZIT. Na poziomie metropolitalnym realizowanych będzie 17 strategii ZIT. Mechanizm ten regulowany jest specjalnymi, jednolitymi dla wszystkich przepisami i procedurami. Wdrażany jest jako rozwiązanie pilotażowe. Ciekawe będą wnioski z jego ewaluacji.
-
Poziom subregionalny
Rozwiązania dedykowane współpracy samorządów na tym poziomie można już nazwać w dużym stopniu autorskimi. Bazują one na metodyce ZIT, choć w różnej skali. Niektóre regiony stosują dla obszarów funkcjonalnych miast subregionalnych mechanizm ZIT wprost, z całą jego specyfiką. Inne przygotowały mechanizmy podobne do ZIT, ale z modyfikacjami.
W województwie śląskim dla wszystkich subregionów, wprowadzonych jeszcze w poprzednim okresie, zastosowano instrument ZIT. A precyzyjniej: ZIT przeznaczony jest dla subregionu centralnego (ze stolicą regionu), a dla pozostałych trzech subregionów (północnego, południowego, zachodniego) przygotowano trzy tzw. regionalne inwestycje terytorialne, które są analogiczne do ZIT. Poza województwem śląskim, takie rozwiązanie (choć nie w tak dużej skali) wybrano również w kilku innych regionach: zachodniopomorskim (ZIT Koszalin-Kołobrzeg-Białogard); wielkopolskim (ZIT Kalisz-Ostrów), lubuskim (ZIT Jelenia Góra), dolnośląskim (ZIT Wałbrzych - tu warto podkreślić, że miasto Wałbrzych wzięło na siebie maksymalny zakres odpowiedzialności przewidziany dla związku ZIT).
Ofertę dla poziomu subregionalnego w pozostałych regionach stanowi bezpośrednie wskazanie w RPO obszarów funkcjonalnych miast subregionalnych, jako obszarów strategicznej interwencji i zaprojektowanie dla nich mechanizmu wsparcia polegającego w większości przypadków na dedykowanych konkursach w poszczególnych osiach i działaniach, często z wydzielonymi pulami pieniędzy. Ze względu na ograniczenia stosowania trybu pozakonkursowego przy wyborze projektów, trybem dominującym jest konkursowy. Jednak w części regionów przed ogłoszeniem konkursów władze regionalne i lokalne uzgadniają pakiety przedsięwzięć planowane do zgłoszenia w konkursach. Określane jest to etapem „wstępnej preselekcji” lub „niepełnym trybem konkursowym”.
Warto jeszcze odnotować, że w niektórych regionach funkcjonują mechanizmy przeznaczone dla miejskich obszarów funkcjonalnych, ale nie dedykowane ze względu na rangę miasta, a jako uniwersalna forma wsparcia tego typu obszarów strategicznej interwencji.
-
Poziom lokalny
Jako pierwsze - bo skierowane z założenia do poziomu lokalnego - rozwiązanie należy wyróżnić „Rozwój lokalny sterowany przez społeczność” (RLKS). Niestety, w praktyce tylko dwa województwa (kujawsko-pomorskie i podlaskie) zdecydowały się na bezpośrednie wdrażanie tego mechanizmu i dedykowały w RPO osie priorytetowe, w ramach których finansowane będą z EFRR i EFS przedsięwzięcia podejmowane przez lokalne grupy działania.
Większość regionów dla poziomu lokalnego zastosowała podejście horyzontalne, promujące lokalne partnerstwa terytorialne (o czym powyżej). Czasami mówi się przy tym wprost o stosowaniu formuły projektu zintegrowanego w rozumieniu ustawy wdrożeniowej. Niektóre urzędy marszałkowskie opracowują dla samorządów lokalnych instrukcje przygotowania, dofinansowania i realizacji projektów zintegrowanyc.
Natomiast najczęściej stosowanym rozwiązaniem, choć nie tyle premiowania partnerstwa, co terytorialnego ukierunkowania alokowania pieniędzy w wybranych obszarach regionu, jest organizowanie konkursów dedykowanych potencjalnym beneficjentom z wybranych obszarów oraz stosowanie preferencji w postaci dodatkowych punktów za „pochodzenie” projektu, tj. jego lokalizację na wybranym obszarze.
Źródło: Skrót wniosków z analizy przeprowadzonej na potrzeby publikacji przygotowanej przez zespół autorów pod redakcją dr Tomasza Potkańskiego i wydanej przez Związek Miast Polskich, która zaprezentowana została na konferencji o współpracy JST, organizowanej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w Zielonej Górze 12 i 13 maja br.
