Związek Powiatów Polskich z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącą wdrożenia regulacji prawnych wzmacniających budowę społeczeństwa obywatelskiego, usprawniających działalność samorządów terytorialnych oraz ich współpracę  pomiędzy sobą i organizacjami pozarządowymi.

Propozycja ta wychodzi naprzeciw wielu postulatów zawartych w "Białej Księdze" złożonej Prezydentowi RP przez ogólnopolskie organizacje samorządu terytorialnego. 

Dziękując Panu Prezydentowi za przygotowanie projektu ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w samorządzie terytorialnym, współdziałaniu gmin, powiatów i województw oraz o zmianie niektórych ustaw, stwierdzamy jednak, że dobre rozwiązania zawarte w tym dokumencie łączą się z propozycjami wadliwymi, i w niektórych miejscach wręcz niekonstytucyjnymi, w nieuzasadniony sposób ingerującymi w autonomię samorządu terytorialnego w Polsce,.

Za bardzo cenne uznajemy inicjatywy dotyczące  m.in.

• tworzenia nowych mechanizmów współpracy samorządów terytorialnych (konwent powiatowy, konwent wojewódzki, zespół miejski),
•  wprowadzenia  jednoosobowego organu wykonawczego na szczeblu powiatu,
•  nowych  form angażowania obywateli w życie publiczne (konsultacje społeczne, wysłuchanie obywatelskie, interpelacja obywatelska, oraz obywatelska inicjatywa uchwałodawcza),
• wzmacniania  pozycji jednostek pomocniczych gminy,
• stworzenia Funduszu Inicjatyw Lokalnych,
• wprowadzenia mechanizmów zespolenia administracji na poziomie powiatowym,
• zmiany formuły absolutorium dla władz samorządowych.

Niestety, po zagłębieniu się w szczegóły projektu ustawy znajdujemy wiele rozwiązań, które mijają się z dobrymi intencjami  jakie wygłaszane były podczas Forum Debaty Publicznej Samorząd Terytorialny dla Polski, organizowanej przez Kancelarię Prezydenta RP.

Między innymi, w wielu punktach projekt zakłóca dotychczasową równowagę pomiędzy organami stanowiącym i wykonawczym (na rzecz organu stanowiącego), utrudniając zarządzanie gminą, powiatem lub województwem oraz wydłużając  proces decyzyjny, w kwestiach istotnych dla wspólnot regionalnych i lokalnych.

W projekcie ustawy zawarto przepisy będące nieuzasadnioną ingerencją nowych form współpracy samorządu  terytorialnego (konwent powiatowy,  konwent wojewódzki) w autonomię organów powiatu i województwa. Skrajnym tego przykładem jest propozycja związania organów stanowiących decyzjami konwentu. W naszej opinii zapis ten jest sprzeczny z regulacjami rozdziału VII Konstytucji RP.

Z kolei, zbyt daleko idące propozycje dotyczące aktywności obywatelskiej spowodować mogą  paraliż funkcjonowania władz samorządowych (np. kilkunastu mieszkańców gminy, powiatu lub województwa mogłoby, bez jakiejkolwiek potrzeby i najmniejszych konsekwencji, angażować w sposób ciągły organy samorządu terytorialnego, dziesiątki pracowników samorządowych i znaczące kwoty na ekspertyzy, raporty itd.).

Wprowadzenie, w dotychczasowym kształcie, rozwiązań mających na celu  wzmocnienie  pozycji obywateli wobec organów jednostek samorządu terytorialnego, wiązać się będzie ze znaczącym rozbudowaniem administracji samorządowej i dodatkowymi, niemałymi kosztami ( przede  wszystkim na funkcjonowanie obsługi  nowych  zadań przewodniczących rad i sejmików województw).

Treść projektu ustawy jest zbiorem tekstów wielu autorów, stosujących odmienny styl i język prawny, co powoduje bałagan legislacyjny. Redakcja całości projektu nie jest spójna. Powszechne jest też używanie języka potocznego, zamiast obowiązującego dla tekstów o charakterze legislacyjnym.

Przedstawiony projekt nie zawiera także oceny skutków finansowych wdrożenia  nowych rozwiązań. Nie ulega natomiast najmniejszej wątpliwości, że w obecnym kształcie projekt ustawy nakłada na samorządy nowe rozliczne obowiązki,  nie gwarantując  na ich wykonanie jakichkolwiek środków finansowych.

Te bardzo konkretne zastrzeżenia,  znajdują niestety uzasadnienie w zapisach projektu ustawy, dlatego w aktualnej wersji,  projekt ten opiniujemy negatywnie.

Wobec deklaracji płynących z Kancelarii Prezydenta RP, że jest to projekt wstępny, mamy głęboką nadzieję, iż błędy te uda się wyeliminować w dalszych pracach nad przygotowaniem tej potrzebnej ustawy.

Dlatego w dalszej części naszego stanowiska przedstawimy kilkadziesiąt uwag merytorycznych dotyczących treści ustawy, prosząc o ich uwzględnienie.

Uważamy równocześnie, że proponowana skala zmian do ustaw kształtujących ustrój gmin, powiatów i województw, uzasadnia opracowanie  jednolitego i spójnego tekstu regulującego działalność samorządu terytorialnego.  Byłoby to spełnienie przedkładanego od lat postulatu o konieczności opracowania kodeksu samorządu terytorialnego w Polsce.

Prezes Zarządu
Związku Powiatów Polskich
(-) Marek Tramś