Właściwy organ może nakazać w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego, lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.

Organ może jednak jedynie wstrzymać postanowieniem prowadzenie robót budowlanych jeżeli budowa:

1. jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności:
   a) ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo
   b) ustaleniami ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
2. nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.

Postanowienie to zobowiązuje inwestora także to przedłożenia stosowanych dokumentów w wyznaczonym terminie.  Przedłożenie w wyznaczonym terminie tych dokumentów, traktuje się jak wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na wznowienie robót budowlanych, jeżeli budowa nie została zakończona.

Właściwy organ, przed wydaniem decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na wznowienie robót budowlanych, bada:

1. zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
2. kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń,
3. wykonanie projektu budowlanego przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane

- oraz, w drodze postanowienia, ustala wysokość opłaty legalizacyjnej.

Podczas kontroli w postępowaniu zmierzającym do usunięcia skutków samowoli budowlanej lub innych naruszeń prawa budowlanego organ ocenia obiekty i urządzenia budowlane podlegające tej kontroli według definicji art. 3 pkt 1-4 oraz pkt 9 ustawy - Prawo budowlane (o obiekcie budowlanym, budynku, budynku mieszkalnym jednorodzinnym, budowli, obiekcie liniowym, obiekcie małej architektury i urządzeniach budowlanych) oraz pełnionej rzeczywiście funkcji, a nie według spełniania wszystkich wymogów technicznych obowiązujących w procesie legalnego inwestowania – Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 marca 2014 r. II OSK 2537/2012.

Wykonanie płyty nieodpowiadającej tym wymogom technicznych poza procesem legalnego inwestowania nie oznacza zatem, że obiekt jest wyłączony spod działań organu nadzoru budowlanego.