Instytucja zgłoszenia została wprowadzona do prawa budowlanego jako bardziej prosta forma od pozwolenia na budowę. Ma służyć uproszczeniu oraz przyśpieszeniu procesu budowlanego w stosunku do wyszczególnionych enumeratywnie w ustawie obiektów budowlanych i robót budowlanych.
W orzecznictwie przyjmuje się, że czynność zgłoszenia budowy jest w istocie składanym przez inwestora oświadczeniem woli (deklaracją zamiaru budowy), sformalizowanym ze względu na ustawą określone wymogi (w zakresie formy i dokumentacji, która musi być do zgłoszenia dołączona), wymaganym w określonych przypadkach ustawą przed rozpoczęciem budowy i zasadniczo skutkiem tego aktu jest milcząca akceptacja właściwego organu, chyba że organ wyda w ramach swojej, trwającej 30 dni od dokonania zgłoszenia kompetencji, decyzję o sprzeciwie. Zgłoszenie budowy nie powoduje natomiast wszczęcia postępowania administracyjnego, nie stanowi bowiem wniosku (podania) zainteresowanego podmiotu, który by w myśl Kodeksu postępowania administracyjnego wymagał załatwienia przez organ administracji architektoniczno-budowlanej sprawy administracyjnej. Organ administracji architektoniczno-budowlanej prowadzi postępowanie administracyjne wyłącznie w sprawie sprzeciwu.
Termin z art. 30 ust. 5 Prawa budowlanego do wniesienia sprzeciwu od złożonego zgłoszenia budowlanego jest terminem prawa materialnego. Skoro termin ma charakter materialny, nie zaś procesowy, czy instrukcyjny, to skutek jego przekroczenia wiąże się z utratą możliwości wniesienia sprzeciwu, tym samym utratą podstawy prawnej do wydania decyzji o sprzeciwie. Inaczej rzecz przedstawiając, po upływie 30-dniowego terminu, o którym mowa w art. 30 ust. 5 Prawa budowlanego organ administracji architektoniczno-budowlanej nie może wydać decyzji stanowiącej sprzeciw od zgłoszenia zamiaru wykonania robót budowlanych, bowiem poprzez upływ ustawowego terminu utracił podstawę prawną do wniesienia sprzeciwu.
Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji, gdy organ administracji architektoniczno-budowlanej nie znajduje potrzeby konieczności uzupełnienia zgłoszenia w trybie art. 30 ust. 2 to termin do ewentualnego wniesienia sprzeciwu, liczy się od dnia następnego po złożeniu zgłoszenia.
Natomiast w sytuacji wezwania inwestora do uzupełnienia zgłoszenia - początkowym dniem biegu terminu jest dzień następny po dniu, w którym zgłoszenie zostało uzupełnione, lub dzień następny po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w postanowieniu nadkładającym obowiązek uzupełnienia zgłoszenia.
Źródło: Orzecznictwo NSA
